Czy afta to pleśniawka?
Chyba nie ma osoby, która przynajmniej raz w życiu nie cierpiałaby z powodu aft lub pleśniawek. Jak je rozróżnić i skutecznie leczyć? Jak nie dopuścić, żeby się pojawiły?
Afty często mylone są z pleśniawkami. Trudno się dziwić, jeśli nazwa najbardziej popularnego i taniego preparatu sugeruje, iż jest on wskazany w leczeniu aft, a nie pleśniawek. Ale o tym później.
Afty, to nadżerki lub owrzodzenia pojawiające się na błonie śluzowej jamy ustnej. Zwykle charakteryzują się białym, okrągłym, włóknikowatym nalotem, otoczonym rąbkiem zapalnym, czyli najprościej mówiąc jest to biała zmiana otoczona czerwoną obwódką.
Afty lokalizują się głównie na powierzchniach miękkich w jamie ustnej. Będą, to najczęściej:
-
podniebienie miękkie (zlokalizowane w tylnej części jamy ustnej, dochodzące do gardła)
-
miękka, wewnętrzna część warg
-
łuki podniebienne
-
dolna część języka
-
wewnętrzna powierzchnia policzków
Afty zwykle są bardzo bolesne i uniemożliwiają picie oraz jedzenie. Mogą występować sporadycznie lub pojawiać się co kilka dni/miesięcy. Mówimy wtedy o aftach nawracających (RAS). Okazuje się, że afty nawracające występują, aż u 5 do 20% populacji [1]. Co ciekawe afty znacznie częściej pojawiają się u osób niepalących.
Afta afcie nie równa….
Nie wszystkie afty wyglądają tak samo. Wyróżniamy trzy rodzaje aft różniących się wielkością, długością występowania oraz objawami dodatkowymi.
Afty Mikulicza – to najmniejsze i najczęściej występujące afty (80% wszystkich aft). Ich rozmiar nie przekracza 10 mm, zmiany nie pozostawiają blizn i zwykle ustępują w przeciągu 7 – 14 dni.
Afty Suttona – to duże afty wielkości 10 – 20 mm, bolesne i gojące się z pozostawieniem blizn. Aftom tym, często towarzyszą objawy dodatkowe takie jak gorączka, powiększenie węzłów chłonnych i ogólne osłabienie.
Afty opryszczkopodobne – występują rzadziej niż Mikulicza. Są bardzo drobne (1 – 2 mm) oraz liczne. Mogą rozsiać się nawet do 100 zmian. Afty te dla odmiany pojawiają się głównie na podniebieniu twardym (górnym) oraz dziąsłach i goją się stosunkowo długo, nawet do 3 tygodni.
Przyczyny aft
Chociaż nie są znane dokładne przyczyny aft, to jednak w literaturze podaje się najczęściej:
-
osłabienie organizmu (spadek odporności, przemęczenie i brak snu)
-
uszkodzenie mechaniczne błony śluzowej jamy ustnej (ugryzienie, otarcie przez protezę lub aparat ortodontyczny, oparzenie gorącym płynem, drastyczne zabiegi stomatologiczne, zbyt twarda szczoteczka do zębów)
-
nadwrażliwość na pokarmy (cytrusy, pomidory, mleko, orzechy)
-
nadwrażliwość na substancje chemiczne zawarte w pastach do zębów
-
nieodpowiednia higiena jamy ustnej
-
niedobory kwasu foliowego, żelaza oraz witaminy B12 na przykład w przebiegu cukrzycy, choroby Addisona – Biermera, chorób pasożytniczych czy też u kobiet obficie miesiączkujących
-
predyspozycje genetyczne
-
zażywanie niektórych leków (captopril, fenobarbital, antybiotyki)
-
infekcje w obrębie jamy ustnej (gronkowce)
Kiedy udać się do lekarza?
Zwykle małe afty Mikulicza nie wymagają interwencji lekarza. Są jednak przypadki, kiedy należy zgłosić się do gabinetu, a nie podejmować się samoleczenia.
Do lekarza należy udać się jeśli:
-
jesteś w ciąży
-
cierpisz na afty nawracające
-
afty pojawiają się u małych dzieci (około 0 – 6 lat), szczególnie jeśli afty nawracają
-
leczenie trwa kilka tygodni i nie jest skuteczne
Jak leczyć afty?
Na rynku znajduje się wiele preparatów, których nazwa i deklarowane przez producenta wskazania sugerują, iż produkt ten będzie skuteczny w leczeniu aft. Niestety, skład części reklamowanych produktów nie ma udowodnionego działania w leczeniu aft. Jakie więc produkty wybierać?
Udowodnione działanie w leczeniu aft wykazują:
-
benzokaina
-
lidokaina
-
chlorheksydyna
-
benzydamina
-
salicylan choliny
Czym kierować się przy wyborze preparatu na afty?
Warto dodać, iż po aplikacji jakiegokolwiek preparatu, nie powinno się pić oraz spożywać pokarmów przez co najmniej 30 minut.
Przegląd substancji czynnych mających udowodnione działanie w leczeniu aft
-
Chlorheksydyna (żel, płyn do płukania, aerozol, tabletki do ssania) – działa bakteriobójczo oraz wirusobójczo. Żele można stosować punktowo na różnego rodzaju zmiany oraz stany zapalne w obrębie jamy ustnej, w tym na afty. Płyny do płukania jamy ustnej stosuje się profilaktycznie oraz leczniczo (2 razy dziennie). Preparaty z chlorhexydyną mogą być stosowane u dzieci (zwykle od 6 roku życia), kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, jednak dla bezpieczeństwa zawsze należy zapoznać się z ulotką.
Preparaty: SeptOral Med żel, SeptOral Med płyn do płukania, SeptOral Profilactic płyn, Curasept płyn, Eludril płyn, Paroex płyn, Elugel, Sebidin Plus
Preparat: Sachol
-
Benzokaina oraz lidokaina, to substancje miejscowo znieczulające. Działają dość krótko, więc trzeba je często aplikować. Preparaty nie powinny być stosowane u kobiet w trzecim trymestrze ciąży. Należy, też wziąć pod uwagę, iż niektóre osoby mogą być uczulone na środki znieczulające.
Preparaty: Envil gardło, Dentosept A
-
Benzydamina działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo, miejscowo znieczulająco i odkażająco. Dostępne są głównie płyny do płukania jamy ustnej, aerozole oraz pastylki do ssania.
Preparaty: Tantum Verde, Hascosept, Uniben, Inaldin
Do preparatów powlekających, tworzących swoistą powłokę na afcie należą: Oroben, Anaftin, Dezaftan. Preparaty te mogą przynieść ulgę, ponieważ izolują aftę przed działaniem pokarmów oraz płynów. Polecane są jako preparaty wspomagające gojenie się aft.
A teraz kilka słów na temat innego, znanego preparatu. Aphtin, znany od lat, stosowany z przekonaniem w leczeniu aft, nawet u bardzo małych dzieci. Aftin to lek zawierający 20% tetraboran sodu, czyli powszechnie znany boraks.
Wskazaniem do stosowania według chpl są pleśniawki, nie afty! Nazwa potrafi niestety wprowadzać w błąd. Producent deklaruje, iż lek można stosować u dzieci powyżej 1 roku życia. Stosowanie u młodszych dzieci powinno być skonsultowane z lekarzem. Ponieważ boraks może wchłaniać się do organizmu i wykazywać działania toksyczne szczególnie u małych dzieci do 4 roku życia, nie jest to idealny lek. Istnieje wiele obostrzeń do jego stosowania:
-
lek można stosować u dzieci tylko krótkotrwale maksymalnie 3 – 5 dni
-
lek podajemy w najmniejszej możliwej ilości, tylko miejscowo i nie wolno go połykać
-
leku nie można stosować na rozległe uszkodzenia śluzówki jamy ustnej
-
nie stosujemy leku w przypadku osób z zaburzeniami czynności nerek
Jak uniknąć aft?
-
dbaj o higienę jamy ustnej stosując odpowiednią pastę, nitkę oraz płyn do płukania
-
unikaj picia gorących płynów, aby nie uszkodzić śluzówki
-
zadbaj o wzmocnienie odporności (trany, wyciągi z wątroby rekina, witamina D)
-
dbaj o zdrową dietę (dużo warzyw i owoców)
-
jeśli masz nadwrażliwość na pewne pokarmy oraz drażniące soki, to po prostu ich unikaj
-
dostosuj twardość szczoteczki do indywidualnych preferencji, zbyt twarda szczotka może uszkodzić śluzówkę i sprzyjać pojawieniu się aft
-
kontroluj choroby przewlekłe. Rób okresowe badania
-
dopasuj protezę
Jak odróżnić aftę od pleśniawki?
Pleśniawki, czyli kandydoza jamy ustnej to zakażenie jamy ustnej, które zwykle nie występuje u zdrowych osób dorosłych. Dotykają zwykle noworodków lub osób w bardzo zaawansowanym wieku. Jeśli pojawiają się w innej grupie wiekowej, to należy doszukiwać się stanów patologicznych, które mają związek z pleśniawkami.
Pleśniawki, to kremowobiałe, miękkie oraz uniesione wykwity, które można zetrzeć. Pod wykwitami zwykle kryje się rumieniowata śluzówka. Zmiany są bolesne i mogą być zlokalizowane w każdym miejscu jamy ustnej. Zwykle przypominają nalot w postaci plamek o nieregularnych kształtach.
Patologiczne przyczyny pleśniawek, to:
Leczenie pleśniawek
Pleśniawki leczy się miejscowo preparatami zawierającymi substancje przeciwgrzybicze (mikonazol, flukonazol, ketokonazol lub nystatynę). Są to leki dostępne na receptę. Bez recepty dostępny jest Aphtin. Pomocny może okazać się także 0,2% roztwór chlorheksydyny, który utrzymuje odpowiednią higienę jamy ustnej. W stanach ciężkich podaje się leki doustne.
Jak uniknąć pleśniawek?
-
należy kontrolować choroby przewlekłe
-
dbaj o odporność
-
dbaj codzienne o higienę jamy ustnej
-
w przypadku stosowanie wziewnych sterydów płucz jamę ustną wodą po każdej aplikacji leku
-
w czasie antybiotykoterapii stosuj probiotyki
Źródła:
-
Izabela Tyszkiewicz, Zbigniew Kozłowski. Współczesne poglądy na temat leczenia aft nawracających
-
Chpl Aftin
-
Gastroenterologia. Urban and Partner.
-
Strona mp.pl
