Nos jest pierwszą immunologiczną barierą. Odpowiada za głos, węch, oczyszczanie i nawilżanie powietrza. To tutaj dociera wiele czynników środowiskowych. Stan zapalny błony śluzowej nosa doprowadza do jego nieżytu, a następnie szeregu dolegliwości, nie tylko ze strony układu oddechowego.
ANN - alergiczny nieżyt nosa występuje u 10 - 25 % populacji ludzkiej. Jest to najczęstsza choroba alergiczna na świecie. W Polsce największy odsetek osób chorujących na ANN to dzieci w wieku 6 - 7 lat. ANN nie stanowi zagrożenia dla życia, znacząco jednak obniża jego jakość. Alergiczny nieżyt nosa często towarzyszy innym chorobom i może pogarszać ich przebieg. Nieleczony ANN może także przyczyniać się do powstania innych chorób (głównie astmy).
Objawy ANN:
-
wodnisty katar
-
kichanie, najczęściej salwami
-
swędzenie nosa (jego pocieranie) – tzw. salut alergiczny (charakterystyczne pocieranie nosa ku górze). Często jedyny objaw u dzieci!
-
blokada nosa
-
świąd, łzawienie i zaczerwienienie oczu
-
zmęczenie, trudności w zapamiętywaniu oraz uczeniu się, majaczenie nocne – objaw niedotlenienia z powodu blokady nosa
-
drażliwość, nerwowość, trudności w pracy i szkole
-
spadek apetyty wskutek zaburzenia węchu
ANN można podzielić na okresowy i przewlekły oraz łagodny i ciężki.
Czas trwania objawów chorobowych
Okresowy. Objawy występują: przez mniej niż 4 dni w tygodniu i krócej niż 4 tygodnie
Przewlekły .Objawy występują przez więcej niż 4 dni w tygodniu i ponad 4 tygodnie
Natężenie objawów chorobowych
Łagodny Nie jest spełnione żadne z poniższych kryteriów:
• zaburzenia snu
• utrudnienia w wykonywaniu czynności
codziennych, rekreacyjnych i/lub uprawianiu
sportu
• trudności w szkole lub w pracy
• uciążliwe objawy
Umiarkowany lub ciężki - Spełnione przynajmniej jedno z powyższych kryteriów
Przyczyny ANN:
-
alergiczne (pyłki, pleśnie, roztocza, insekty, alergeny odzwierzęce)
-
niealergiczne (środowiskowe – bierne palenie, poród wczesną wiosną lub jesienią, zakażenie wirusami w wieku 0 -3 lat, zbyt wczesne wprowadzenie do diety dziecka pokarmów stałych, czynniki genetyczne)
-
pokarmowe
Czynniki pokarmowe zasługują na uwagę. Chociaż sama alergia na określony pokarm nie powoduje ANN, to jednak istnieje tzw. alergia krzyżowa . Pewne pokarmy, a raczej związki w nich zawarte, mogą być strukturalnie podobne do konkretnych alergenów. To
z kolei powoduje, iż osoba uczulona np. na pyłki brzozy może być, także uczulona na jabłka, pomidory lub inne owoce pestkowe w czasie pylenia brzozy. Nie oznacza to jednak, iż poza okresem pylenia produkty te, także będą uczulały daną osobę. Warto o tym pamiętać, ponieważ często reagujemy na określone pokarmy, a nie wiemy co jest przyczyną alergii. Nie mamy bowiem alergii pokarmowej. Jeśli zauważymy u siebie taką zależność, to wystarczy unikać jedzenia danych produktów w czasie nasilenia alergii na znane alergeny.
Jakim chorobom często towarzyszy ANN?
-
astma oskrzelowa
-
AZS
-
zapalenie spojówek
-
zapalenie ucha
-
polipy w nosie
-
zapalenie zatok
-
alergia pokarmowa
ANN może być przyczyną astmy alergicznej. Astma alergiczna dziecięca często mija wraz z wiekiem, kiedy rośnie odporność dziecka na alergeny.
Podstawowe zasady leczenia ANN:
-
Unikanie ekspozycji na alergeny
-
Swoista immunoterapia
-
Leczenie współistniejących chorób (w tym zapalenia spojówek)
-
Płukanie jam nosa roztworami soli izo – i hipertonicznej
-
Farmakoterapia
Leczenie ANN jest skuteczne. Należy jednak pamiętać, iż efekt leczenia nie utrzymuje się zbyt długo po jego zaprzestaniu. Dlatego, leczenie ANN, szczególnie postaci przewlekłej, polega na systematycznym i stałym podawaniu leków.
ZASADY TERAPII ANN
|
ANN okresowy o łagodnym nasileniu
|
I rzutu – leki p/histaminowe doustne lub donosowe
II rzutu – kromony lub leukotrienowe leki
|
|
ANN okresowy o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu
ANN przewlekły łagodny
|
I rzutu – GKS donosowo lub leki leukotrienowe doustne lub donosowe
II rzutu – kromony lub leki antyleukotrienowe
|
|
ANN przewlekły o nasileniu umiarkowanym lub cięzkim
|
I rzutu – GKS donososo
II rzutu – leki p/histaminowe doustne
leki p/leukotrienowe w razie współistniejącej astmy
w razie braku poprawy: większa dawka donosowego GKS lub dołączenie drugiego leku: H1 bloker lub GKS donosowo jeśli pacjent był leczony wcześniej H1 blokerem
|
Leczenie ANN u dzieci – podstawowe zasady:
-
leczenie jest takie samo jak u dorosłych
-
płukanie nosa solą fizjologiczną powyżej 2 roku życia
-
leki p/histaminowe: cetyryzyna i desloratadyna – powyżej 1 roku życia
Leczenie ANN u kobiet w ciąży:
-
płukanie nosa
-
kromoglikan sodowy donosowo jako lek I rzutu
-
preferowane są leki donosowe
-
GKS donosowo – budezonid i beklometazon w przypadku dużej blokady nosa
-
loratadyna i cetyryzyna
Poproszę steryd do nosa…..lub tylko nie steryd….
Nie należy obawiać się sterydów do nosa. Preparaty sterydowe zewnętrzne (maści, kremy, aerozole itp.) stosowane w racjonalnych ilościach, zgodnie z ich przeznaczeniem oraz przez odpowiednio długi czas, bardzo rzadko wykazują działania niepożądane, znacząco natomiast mogą poprawić komfort życia pacjentów.
Efekty działania sterydów w ANN:
-
wpływają na wszystkie objawy ANN – zwłaszcza blokadę nosa i węch
-
zmniejszają zaburzenia snu związane z blokadą nosa oraz poprawiają zdolność koncentracji
-
działają także na objawy alergicznego zapalenia spojówek, które towarzyszy ANN
-
sterydy donosowe pozbawione są działania systemowego (nie powodują ogólnych działań niepożądanych)
-
są to najskuteczniejsze leki w leczeniu ANN
Ważne informacje na temat stosowania sterydów do nosa….
-
Preparatów GKS nie stosujemy doraźnie !! Nie można ich stosować przez 2 – 3 dni i przerwać stosowania po ustąpieniu objawów. Początek działania występuje po 7 -12 godzinach od podania, a pełny efekt leczenia pojawia się po 14 dniach. Leczenie więc, powinno trwać nieprzerwanie przez minimum 2 tygodnie.
-
Aerozolu nie powinno się nigdy stosować na przegrodę nosa. Zawsze na płatek nosa.
-
Donosowe GKS mogą być stosowane nie tylko w stanach zaostrzenia alergii, ale także profilaktycznie. Podawane przez dłuższy czas, znacząco zmniejszają stan zapalny i zapobiegają rozwojowi alergii w inne choroby (np. zapalenie zatok)
-
Ważne jest dokładne oczyszczenie nosa z patologicznej wydzieliny przez aplikacją sterydu donosowego. Należy oczyścić nos wodą morską lub najlepiej przepłukać jamy nosa roztworem soli fizjologicznej. Działanie sterydu jest wtedy o wiele skuteczniejsze.
Doustne leki przeciwhistaminowe – czy działają w ANN?
-
Leki p/histaminowe są skuteczne u pacjentów z dominującymi objawami histaminowo- zależnymi (wyciek z nosa, świąd nosa, kichanie), a także w przypadku objawów ze strony oczu.
-
Nie działają na blokadę nosa i zaburzenia węchu
-
Działają najskuteczniej jeśli są podane na kilka godzin przed ekspozycją na alergeny
-
Mają szybki początek działania – 15-30 minut
-
Mają krótki czas działania, dlatego nie mogą być stosowane w przewlekłym ANN
-
Mogą upośledzać sprawność ruchową
-
Najlepiej podawać leki III generacji, które u większości pacjentów nie powodują senności i mają mniej działań ubocznych (feksofenadyna, desloratadyna, lewocetyryzyna)
Jak działają kromony?
-
Są to jedynie leki dodatkowe, które powinny być stosowane jako ostatnie po GKS i lekach p/histaminowych
-
Są lekami mało skutecznymi
-
Mają wysoki profil bezpieczeństwa – polecane dla kobiet w ciąży
-
Należy je często aplikować - 4 x dziennie
-
Preparaty: Polcrom, Cromohexal
Leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa (Otrivin, Xylorhin, Xylometazolin, Sudafed, Apselan itp)
-
Nie wykazują działania przeciwzapalnego
-
Stosowane tylko doraźnie w przypadku blokady nosa
-
Preparaty donosowe działają szybciej od doustnych
-
Preparaty stosowane powyżej 3 -5 dni mogą wywołać wtórny nieżyt nosa
-
Nie można ich stosować u : bardzo małych dzieci, kobiet w ciąży, osób chorujących na jaskrę, nadczynność tarczycy, przerost gruczołu krokowego oraz stosujących B blokery
Podstawowe zasady jakimi powinny kierować się osoby chorujące na ANN:
-
mieszkanie należy wietrzyć krótko, najlepiej przy bezwietrznej pogodzie
-
urlop należy spędzać w miejscach o najmniejszym stopniu zapylenia alergenami (morze lub góry)
-
po powrocie do domu należy dokładnie umyć twarz wodą
-
należy spać zawsze przy zamkniętym oknie
-
należy stosować leki profilaktyczne i łagodzące
-
poza domem zakładamy okulary przeciwsłoneczne
-
poduszki oraz kołdry należy wietrzyć owinięte w dodatkową pościel, którą następnie natychmiast zdejmujemy do prania
Dodatkowo, po powrocie z podwórka, osoby z ANN powinny przemyć całą twarz wodą, aby zmyć ze skóry alergeny.
