Ból gardła przy przełykaniu - przyczyny, objawy oraz skuteczne leczenie

Autor: magister farmacji

Dodano dnia 07. Maj, 2025

Ból gardła przy przełykaniu – przyczyny, objawy i sposoby łagodzenia

Ból gardła przy przełykaniu (odynofagia) potrafi uprzykrzyć życie – każdy łyk wody, kęs jedzenia, a nawet ślina wywołują nieprzyjemne uczucie kłucia, pieczenia lub drapania. Choć to objaw powszechny, może mieć wiele różnych źródeł – od zwykłego przeziębienia po infekcje bakteryjne, alergie czy podrażnienia. W tym artykule omówimy, co może stać za tym typem bólu, jak rozpoznać przyczynę oraz jakie metody mogą przynieść ulgę w bólu gardła przy przełykaniu.

Objawy bólu gardła przy przełykaniu

W zależności od przyczyny bólu, mogą pojawić się także inne objawy zapalenia gardła:

Zaczerwienienie gardła, podrażnienie gardła lub nalot na migdałkach
Zapalenie krtani może dodatkowo towarzyszyć ostremu bólowi gardła
Gorączka lub stan podgorączkowy
Powiększone węzły chłonne
Katar, kaszel, chrypka
Suchość w ustach
Uczucie ciała obcego w gardle
Nieprzyjemny zapach z ust
Ból ucha (często promieniujący z gardła)

Rodzaje bólu gardła

Odynofagia może mieć różne przyczyny i objawiać się w różny sposób. Klasyfikacja bólu gardła może uwzględniać jego lokalizację, charakter, nasilenie, czas trwania oraz objawy towarzyszące.

Poniżej przedstawiamy różne rodzaje bólu gardła.

Ze względu na czas trwania wyróżniamy:

Ostry ból gardła (infekcje gardła):

Jednostronny ból gardła: ropień okołomigdałkowy, ciało obce, zapalenie migdałków podniebiennych
Obustronny ból gardła: wirusowe zapalenie gardła, angina paciorkowcowa

Przewlekły ból gardła (np. drażnienie, nowotwór):

Jednostronny: rak migdałka, neuralgia językowo-gardłowa
Obustronny: refluks, przewlekłe zapalenie gardła

Ze względu na przyczynę wyróżniamy:

Infekcyjny ból gardła:

Zakażenia wirusowe
Zakażenia bakteryjne - np. ropne zapalenia gardła

Mechaniczny/urazowy ból gardła:

Ból gardła wywołany ciałem obcym, oparzeniem, skaleczeniem
Nowotworowy ból gardła

Neuropatyczny ból gardła:

Jednostronny: neuralgia nerwu językowo-gardłowego

Ze względu na lokalizację ból gardła może występować w okolicy:

Gardła środkowego (często migdałki) – może być jednostronne
Gardła dolnego (krtań) – zwykle obustronne chrypki
Przestrzeni głębokiej szyi – często jednostronne, z objawami ogólnymi

Najczęstsze przyczyny bólu gardła przy przełykaniu

Wirusowe zapalenie gardła

Najczęstszą przyczyną bólu gardła jest infekcja wirusowa, czyli przeziębienie lub grypa.

Za wirusowe zapalenie gardła odpowiadają przede wszystkim powszechne wirusy układu oddechowego, takie jak rhinowirusy, adenowirusy, koronawirusy (również te sezonowe, niezwiązane z COVID-19), wirus grypy czy wirus paragrypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – przez kontakt z chorym lub zanieczyszczoną powierzchnią – dlatego infekcje te łatwo się rozprzestrzeniają, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym.

Ból gardła w przebiegu infekcji wirusowej zwykle pojawia się nagle i towarzyszy mu uczucie drapania, pieczenia lub suchości. Może być obustronny, nasilać się przy przełykaniu, ale rzadko osiąga intensywność typową dla bakteryjnej anginy. Zwykle współwystępują też inne objawy: katar, kaszel, chrypka, zmęczenie, łzawienie oczu oraz stan podgorączkowy lub niewysoka gorączka. W gardle może być widoczne zaczerwienienie, ale zazwyczaj nie występuje biały nalot ani ropne zmiany na migdałkach.

Leczenie bólu gardła o podłożu wirusowym ma charakter objawowy. Obejmuje nawadnianie organizmu, odpoczynek, nawilżanie śluzówki (inhalacje, tabletki do ssania, zioła) oraz stosowanie leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych dostępnych bez recepty.

Antybiotyki są nieskuteczne, ponieważ nie działają na wirusy. Stosowanie antybiotykoterapii w takim przypadku nie tylko nie pomaga, ale może zaszkodzić, np. prowadząc do rozwoju oporności bakterii.

W większości przypadków objawy bólu gardła mijają w ciągu 3–7 dni. Jeśli jednak objawy nasilają się, utrzymują się dłużej niż tydzień lub towarzyszy im wysoka gorączka i ropny nalot w gardle, warto skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć infekcję bakteryjną lub inne schorzenia.

Zakażenia bakteryjne - angina paciorkowcowa

Infekcje bakteryjne gardła są rzadsze niż wirusowe, ale zazwyczaj przebiegają znacznie bardziej gwałtownie i boleśnie. Najczęstszym winowajcą jest paciorkowiec z grupy A (Streptococcus pyogenes), który wywołuje ostre zapalenie gardła i migdałków – potocznie znane jako angina ropna. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez kontakt z osobą chorą, dlatego infekcje te często występują w skupiskach ludzi – np. w szkołach i przedszkolach.

Ból gardła w przebiegu anginy paciorkowcowej jest zwykle nagły, intensywny i ostry, szczególnie przy przełykaniu. Może promieniować do uszu i często towarzyszy mu:

wysoka gorączka (powyżej 38,5°C),
powiększenie i bolesność węzłów chłonnych szyi,
biały lub żółtawy nalot ropny na migdałkach,
trudności z przełykaniem śliny lub jedzenia,
brak kaszlu (co odróżnia ją od infekcji wirusowej),
nieprzyjemny zapach z ust.

W przypadku bakteryjnego zapalenia konieczna jest diagnostyka bólu gardła – lekarz może wykonać szybki test antygenowy (tzw. test Strep A) lub zalecić wymaz z gardła. Potwierdzenie obecności paciorkowców oznacza konieczność leczenia antybiotykami.

Antybiotykoterapia wiąże się najczęściej z podaniem penicyliny, amoksycyliny lub cefalosporyny.

Właściwe leczenie jest istotne nie tylko dla złagodzenia objawów, ale także w celu zapobiegania powikłaniom, takim jak ropień okołomigdałkowy, gorączka reumatyczna czy zapalenie nerek (kłębuszkowe zapalenie nerek). Objawy zazwyczaj ustępują po kilku dniach od rozpoczęcia antybiotykoterapii, ale pełną kurację trzeba zawsze dokończyć.

Należy pamiętać, iż mononukleoza zakaźna, wywoływana głównie przez wirusa Epsteina-Barr (EBV), bardzo często objawia się bólem gardła, i co ważne – może być mylona z anginą paciorkowcową, zwłaszcza u młodych osób.

W przypadku mononukleozy zakaźnej początek bólu gardła jest stopniowy, a osłabienie towarzyszące bólowi gardła znaczne.

Jeśli objawy są bardzo nasilone, koniecznie udaj się do lekarza celem dalszej diagnostyki.

Ból gardła spowodowany podrażnieniem mechanicznym lub chemicznym

Nie każdy ból gardła musi oznaczać infekcję. Często za nieprzyjemne uczucie pieczenia, drapania czy suchości odpowiadają czynniki mechaniczne lub chemiczne, które drażnią błonę śluzową gardła, prowadząc do jej wysuszenia, mikrourazów lub stanu zapalnego. Zapalenie błony śluzowej gardła w tym przypadku nie przebiega z gorączką. Tego rodzaju podrażnienia nie są też zakaźne, ponieważ nie są związane z infekcją.

Najczęstsze przyczyny podrażnienia gardła:

Suche powietrze – szczególnie w sezonie grzewczym, gdy wilgotność w pomieszczeniach jest niska.
Dym papierosowy i inne zanieczyszczenia powietrza – mogą powodować przewlekły ból i podrażnienie gardła u palaczy lub osób przebywających w zadymionych lub zanieczyszczonych miejscach.
Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) – cofający się kwas żołądkowy może podrażniać gardło, szczególnie w nocy. Często objawia się bólem porannym, chrypką, suchym kaszlem.
Nadużywanie głosu – intensywne mówienie, śpiew, krzyczenie może prowadzić do przeciążenia strun głosowych i błony śluzowej gardła. Z tego powodu często nauczyciele oraz muzycy cierpią na nawracający ból gardła.
Ostre, kwaśne lub gorące potrawy – mogą powodować mikrouszkodzenia lub chwilowe stany zapalne oraz być przyczyną ostrego bólu gardła.
Chemiczne środki drażniące – np. opary środków czystości, chloru, silnych perfum.

Ból gardła wynikający z podrażnienia zwykle jest łagodniejszy niż w infekcji, ale może być przewlekły lub nawracający, zwłaszcza jeśli nie usuniemy czynnika drażniącego. Może być jednostronny lub odczuwalny tylko o określonej porze dnia (np. rano przy refluksie).
Co pomaga na ból gardła?

Nawilżanie powietrza i picie dużej ilości płynów
Unikanie dymu tytoniowego i ostrych przypraw
Płukanie gardła roztworem soli lub ziołami (np. szałwią)
Unikanie przeciążania głosu
Leczenie refluksu, jeśli występuje
Inhalacje z soli fizjologicznej

W przypadku utrzymującego się bólu gardła bez wyraźnej infekcji warto skonsultować się z lekarzem lub laryngologiem, by wykluczyć inne przyczyny, w tym refluks lub zmiany przewlekłe.

Leki na ból gardła - czym leczyć bolące gardło?

Leczenie bólu gardła obejmuje leczenie przyczynowe lub/i objawowe.

Bolące gardło można leczyć na różne sposoby. Wśród nich wyróżniamy:

leczenie bólu gardła metodami farmakologicznymi (leki dostępne bez recepty lub/i antybiotyki)
leczenie bólu gardła metodami naturalnymi (domowe leczenie bólu gardła)

Leki na ból gardła

Substancja / grupa	Działanie	Przykładowe preparaty
Ibuprofen (NLPZ)	przeciwbólowe, przeciwzapalne	Nurofen, Ibum, Ibuprom
Flurbiprofen	silne działanie przeciwbólowe miejscowo	Strepsils Intensive, FlurbiSpray
Paracetamol	przeciwbólowe, przeciwgorączkowe	Apap, Panadol, Efferalgan
Lidokaina (miejscowe znieczulenie)	znieczula śluzówkę gardła	Orofar Max,
Benzokaina	miejscowe znieczulenie	Tantum Verde (w niektórych wersjach), Orofar
Chlorheksydyna (antyseptyk)	bakteriobójcze	Corsodyl
Cetylopirydyna (antyseptyk)	przeciwdrobnoustrojowe	Septolete Total

Naturalne środki (z działaniem potwierdzonym badaniami)

Substancja / surowiec	Działanie	Przykładowe preparaty
Miód (szczególnie gryczany)	osłaniające, przeciwbakteryjne, łagodzące kaszel	Apteczny miód z propolisem, Miód Manuka (MGO)
Czosnek	czosnek działa immunomodulująco, przeciwwirusowo	Alliofil, Czosnek bezzapachowy
Imbir	rozgrzewające, łagodne przeciwzapalne	Herbapol Herbatka z imbirem,
Szałwia	przeciwzapalne, ściągające, antybakteryjne	Halset, Isla Medic Szałwia, Napar z liści szałwii
Rumianek	łagodzenie bólu gardła, działąnie przeciwzapalne	Rumianek fix
Mięta (mentol)	mięta wykazuje działanie chłodzące, znieczulające	Neo-angin Menthol
Sól fizjologiczna / roztwór soli	oczyszczające, przeciwobrzękowe	Nebu-dose, Płukanka z soli kuchennej (domowa), Solinea sól fizjologiczna
Siemię lniane	powlekające, osłaniające błony śluzowe, łagodzenie bólu gardła	LenVitol olej lniany, siemię lniane mielone, nasiona lnu

Ocet jabłkowy na ból gardła - czy działa?

Niestety ocet jabłkowy NIE znajduje się wśród środków z udokumentowanym klinicznie działaniem na ból gardła. Może mieć pewien potencjał antybakteryjny w warunkach laboratoryjnych, ale brak dowodów, że przynosi korzyści u ludzi, a niewłaściwe stosowanie może zaszkodzić.

Co to jest dysfagia? Czym dysfagia różni się od bólu gardła?

Dysfagia to medyczny termin oznaczający trudności w połykaniu, które mogą obejmować zarówno trudność w przełykaniu pokarmów, jak i płynów.

Dysfagia jest symptomem, który może wskazywać na szereg różnych problemów zdrowotnych, zwłaszcza w obrębie gardła i przełyku.

Objawy towarzyszące dysfagii:

Ból podczas połykania (odynofagia).
Poczucie "zatrzymywania się" pokarmu w przełyku.
Kaszel, krztuszenie się podczas jedzenia lub picia.
Chrypka, trudności w mówieniu.
Zawroty głowy, duszność w przypadku zaburzeń neurologicznych.

Dysfagia to trudność w połykaniu, często bez bólu, spowodowana np. zaburzeniami neurologicznymi, zwężeniem przełyku czy problemami mięśniowymi. Ból gardła to uczucie pieczenia lub bólu w gardle, zwykle z powodu infekcji lub podrażnień, który może utrudniać połykanie, ale sama zdolność połykania jest zachowana.

FAQ – Najczęstsze pytania dotyczące bólu gardła przy przełykaniu:

Dlaczego gardło boli tylko przy przełykaniu?

Ból przy przełykaniu (tzw. odynofagia) często wynika z podrażnienia błony śluzowej gardła lub przełyku. Może być spowodowany infekcją (np. angina), stanem zapalnym lub urazem (np. po refluksie lub połknięciu gorącego płynu).

Czy ból gardła przy przełykaniu zawsze oznacza infekcję?

Nie zawsze. Choć infekcje (wirusowe lub bakteryjne) są najczęstszą przyczyną, ból może też wynikać z refluksu żołądkowego (GERD), suchości śluzówki, alergii, a nawet przeciążenia głosu.

Co oznacza ból gardła przy przełykaniu po jednej stronie?

Może sugerować: zapalenie migdałka po jednej stronie, ropień okołomigdałkowy, początek infekcji wirusowej lub bakteryjnej, w rzadszych przypadkach: zmianę nowotworową lub uraz jednostronny.

Jak odróżnić ból gardła od dysfagii?

Ból gardła przy przełykaniu to odynofagia – połykanie jest możliwe, ale bolesne.
Dysfagia to fizyczna trudność z przełykaniem (pokarm „zacina się” w gardle lub przełyku) – może, ale nie musi boleć.

Czy ból gardła przy przełykaniu wymaga antybiotyku?

Nie zawsze. Antybiotyk potrzebny jest tylko w przypadku infekcji bakteryjnej (np. anginy paciorkowcowej). Większość infekcji gardła ma charakter wirusowy i ustępuje samoistnie.