Styl życia wpływa na nasze zdrowie, w tym także na pracę układu pokarmowego. W dzisiejszych czasach wiele osób cierpi na zaparcia. Czy zaparcie to choroba? Jak leczyć zaparcia i co robić żeby ich uniknąć?
Zaparcie samo w sobie nie jest chorobą tylko następstwem lub objawem innych schorzeń. Według literatury, zaparcia występują gdy stolec jest oddawany rzadziej niż 3 razy w tygodniu. Sama częstotliwość to jednak nie wszystko. Pacjenci często skarżą się na oddawanie twardego stolca, ból, uczucie niepełnego wypróżnienia, zbyt długiego parcia na stolec lub trudności w oddaniu nawet miękkiego stolca. Wszystkie te dolegliwości, także określamy mianem zaparć.
Charakterystyczne objawy zaparć, to:
- ból w czasie wypróżniania
- oddawanie stolca rzadziej niż 3 razy na tydzień
- uczucie parcia na stolec bez wypróżnienia
- oddawanie małych ilości twardego stolca
- zaklinowanie stolca u wylotu odbytnicy
- wydalanie śluzu
- krwawienie (możliwe hemoroidy)
- wzdęcia
Przyczyny zaparć
Dokładna epidemiologia nie jest znana, jednak udowodniono, iż na powstawanie zaparć znaczący wpływ mają:
- płeć – kobiety częściej niż mężczyźni cierpią na zaparcia
- wiek – więcej zaparć pojawia się u osób powyżej 70 roku życia
- ciąża – ze względu na zmienioną gospodarkę hormonalną, kobiety w ciąży nieraz zmagają się z zaparciami
- zbyt mała podaż wody – osoby, które piją < 2 litrów wody dziennie, częściej mają zaparcia
- błędy żywieniowe – zaparcia mogą pojawiać się u osób spożywających nadmierne ilości żywności przetworzonej, jedzenia typu fast food oraz małej ilości błonnika
- siedzący styl życia, który osłabia pracę jelit
- przyjmowanie lub nadużywanie niektórych lekarstw (przykładowa lista leków w tabeli poniżej)
- otyłość
- porody naturalne oraz przez cesarskie cięcie
- blokada psychiczna u dzieci, które mają nieprzyjemne skojarzenia z ubikacją (w tym zmuszanie do porzucenia nocnika lub wstyd przed pójściem do toalety)
- choroby neurologiczne oraz psychiczne
- przebyte operacje
- świadome powstrzymywanie parcia na stolec. Na przykład w pracy, jeśli ciągle odwlekamy pójście do toalety to „uczymy” nasz organizm, że ciągle jest zła pora. Ostatecznie, sygnały wypróżnień będą coraz słabsze, aż w końcu pojawią się zaparcia
- defekty strukturalne w obrębie dna miednicy
- unieruchomienie
- zaburzenia metaboliczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy, mocznica, niski poziom potasu i magnezu)
Leki, które mogą powodować zaparcia:
- środki przeciwbiegunkowe
- NLPZ (Ibuprofen, Ketoprofen, Naproksen, Diklofenak)
- leki moczopędne
- leki przeciwhistaminowe
- leki przeciwdepresyjne
- preparaty wapniowe i żelazowe
- neuroleptyki
- opioidy (kodeina, morfina)
Leczenie zaparć
W pierwszym etapie należy zmodyfikować dietę oraz zwiększyć aktywność fizyczną, a także zaprzestać zażywania leków, które powodują zaparcia (jeśli zdiagnozowano ich nadużywanie).
Zmiana diety powinna polegać na:
- Zwiększeniu spożywania wody (> 2 litrów dziennie). Jest to niezmiernie ważne. Zbyt mała ilość wody wysusza masy kałowe i utrudnia ich wydalanie.
- Zwiększeniu ilości błonnika w diecie. Dużą ilość błonnika zawierają warzywa i owoce ze skórką, otręby, płatki górskie, zboża, ciemne pieczywo i ciemne makarony. Pamiętaj, żeby pić dużo wody. Błonnik pęcznieje w obecności wody. Jeśli ilość dostarczonej wody będzie zbyt mała, błonnik „wyciągnie” całą wodę z jelit i będzie powodem bólu brzucha.
- Rezygnacji z jedzenia typu fast food.
Błonnik w postaci suplementu diety
Błonnik można dodawać, także do jedzenia w postaci suplementu diety. Należy podawać go 2 razy dziennie i popijać dużą ilością wody (co najmniej 2 szklanki na porcję). Efekty stosowania błonnika można zauważyć po kilku tygodniach.
Preparaty: Colon C, Doppelherz Błonnik, Ispagul, OxiPAC, ColonBiol
Zwiększenie aktywności fizycznej powinno obejmować codzienny ruch. Nie trzeba od razu iść na siłownię. Większy efekt przynosi długa i regularna aktywność, jak 40 minutowy spacer, marsz, pływanie lub bieg. Zamiast windy wybieraj schody, parkuj samochód nieco dalej, po prostu zacznij się ruszać.
Jeśli powyższe metody nie przyniosły rezultatu, to konieczne będzie leczenie farmakologiczne. W pierwszej kolejności podaje się leki osmotyczne, które upłynniają masy kałowe. Pamiętaj, iż popularne ziołowe leki przeczyszczające nie są wcale bezpieczne dla Twojego organizmu. Leki ziołowe drażnią śluzówkę jelit.
Leki osmotyczne
Upłynniają masy kałowe zatrzymując wodę w świetle przewodu pokarmowego. Leki te stanowią pierwszy wybór w przypadku leczenia zaparć. Należą do nich:
- laktuloza (syrop) podawana w ilościach 20 – 40 ml na dobę
- makrogole (syropy oraz proszek w saszetkach) tzw. PEG
- sole magnezu i roztwory fosforanów sodu (wlewka Clisma Lax)
Największą skuteczność wykazują makrogole, które w odróżnieniu od laktulozy nie powodują wzdęć. Makrogole można stosować bezpieczne przez dłuższy czas. Mogą być stosowane, także w przypadku zaklinowania stolca. Dostępne są saszetki oraz syropy, które można stosować już 6 miesiąca życia.
Jak podaje literatura dostępnych jest kilka badań porównujących skuteczność makrogoli i laktulozy w leczeniu przewlekłych zaparć. Metaanaliza 10 randomizowanych badań klinicznych wykazała przewagę makrogoli nad laktulozą jeśli chodzi o częstość i konsystencję oddawanego stolca, redukcję bólów brzucha oraz konieczności stosowania innych leków, przy jednoczesnym bardzo niskim wskaźniku działań niepożądanych porównywalnym z placebo [2].
Preparaty z makrogolami różnią się dawką leku. Dostępne są dawki 3350 (AuroGo, Dicopeg Junior, Xenna Junior), 4000 (Dulcosoft, Forlax).
Preparat AuroGo
Zawiera nie tylko makrogole w dawce 3350, ale także elektrolity 350,7 mg chlorku sodu, 46,6 mg chlorku potasu, 178,5 mg wodorowęglanu sodu/saszetkę. Dodatek elektrolitów zapobiega utracie sodu, potasu i wody. Dodatek sacharyny sodowej pozwala na stosowanie leku u cukrzyków.
Preparat wskazany jest w leczeniu:
- przewlekłych zaparć
- zaklinowania stolca
AuroGo występuje w postaci saszetek i można go stosować od 12 roku życia.
Forlax
Zawiera makrogole w dawce 4000. Występuje w postaci saszetek i może być stosowany w objawowym leczeniu zaparć u dorosłych oraz dzieci od 8 roku życia. Dodatkowym atutem jest to, że można go stosować u cukrzyków.
Clisma Lax
To jednorazowa wlewka (lewatywa), którą zwykle stosuje się w celu oczyszczania jelita grubego przed zabiegami diagnostycznymi, radiologicznymi, urologicznymi, ginekologicznymi czy też kolonoskopowymi. Wlewkę można stosować od 12 roku życia.
Źródła:
1. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych. Hermann Jacek, Kościński Tomasz, Drews Michał. Praca poglądowa. Ginekol Pol. 2012, 83, 849-853
2. Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny. Jarosław Daniluk. Praca poglądowa. Varia Medica 2018 tom 2, numer 4, strony 286 – 296.
