Unieruchomieni pacjenci przebywający w szpitalach, hospicjach lub domach narażeni są na powstawanie odleżyn. Odleżyny mogą być bardzo niebezpieczne. Trudno się je leczy, szybko się powiększają i mogą doprowadzić do poważnych powikłań. Na szczęście odpowiednia pielęgnacja skutecznie zabezpiecza przed ich powstawaniem. Jak dbać o pacjentów leżących?
Aby skutecznie zapobiegać powstawaniu odleżyn, trzeba znać mechanizm ich powstawania.
Odleżyna to uszkodzenie skóry oraz tkanek położonych głębiej, na skutek niezmieniającego się ucisku. W wyniku ucisku dochodzi do niedokrwienia skóry, a niedotlenione tkanki obumierają. W końcowym etapie pojawia się martwica skóry oraz tkanek podskórnych.
Odleżyn nie należy mylić z innymi uszkodzeniami skóry. Najczęściej trzeba je różnicować z odparzeniami, otarciami, zapaleniem skóry wskutek nietrzymania moczu czy owrzodzeniami żylakowatymi.
Jakie miejsca są szczególnie narażone na powstawanie odleżyn?
Wszystko zależy od pozycji w jakiej znajduje się chory. Najbardziej narażone na powstawanie odleżyn są:
• pięty
• kość ogonowa
• uszy oraz policzki
• łopatki
• łokcie
• wewnętrzna strona ud
• kostki
• biodra
• pośladki
Jak uniknąć odleżyn?
1. Przede wszystkim odpowiedni sprzęt.
Jeśli chory przebywa przez dłuży czas w pozycji leżącej, to należy zakupić lub wynająć w sklepie medycznym specjalny materac przeciwodleżynowy. Materac jest zbudowany z bąbelek. Naprzemienne ciśnienie komory materaca zapewnia stałą zmianę punktów podparcia ciała pacjenta. Dzięki temu skóra oddycha oraz jest odpowiednio ukrwiona.
Poduszki przeciwodleżynowe. Przydają się jako dodatek. Poduszki przeznaczone są dla osób siedzących. Zapobiegają powstawaniu odleżyn w części ogonowej kręgosłupa oraz na pośladkach. Istnieją, także poduszki przeciwodleżynowe pod pięty. Nie zawsze jednak się sprawdzają. Bywa, iż przemieszczają się lub wypadają spod pięt wskutek działania ciężaru chorego.
Produkty: Krąg przeciwodleżynowy duży i mały
Ważna jest, także odpowiednia poduszka pod głowę. Ponieważ osoba leżąca, często sama nie potrafi zmieniać pozycji, poduszka nie powinna być zbyt gruba i duża. Tylko głowa chorego powinna spoczywać na poduszce, kark i szyja już nie. Poduszka nie może być zbyt puchata. Najlepsze będą specjalne poduszki medyczne z pamięcią kształtu.
2. Właściwie dobrane ubranie
Powstawaniu odleżyn sprzyja przegrzanie, zawilgocenie skóry oraz ucisk. Należy wybierać ubrania luźne, przewiewne oraz wykonane z naturalnych materiałów. Jeśli nie ma potrzeby, to najlepiej zrezygnować z zakładania bielizny oraz skarpetek. Jeśli trzeba założyć skarpetki, to wybieraj bezuciskowe.
3. Odpowiednie postępowanie z chorym
• Chorego leżącego, trzeba regularnie odwracać. Pozycja powinna się zmieniać przynajmniej co 2-3 godziny. Czas zależy od stanu skóry chorego. Jeśli po 3 godzinach zauważysz, iż skóra jest zbyt czerwona lub odciśnięta, to musisz skrócić czas przebywania w jednej pozycji.
• Poprawiając chorego na łóżku, nigdy go nie ciągnij. Tarcie skóry zwiększa ryzyko odleżyn. Pacjenta lepiej unosić z pomocą drugiej osoby.
• Dokładnie, codziennie sprawdzaj wszystkie miejsca w których skóra przylega do skóry. Dzięki temu, wcześniej zauważysz wszelkie niepokojące zmiany, w tym odparzenia. U kobiet trzeba szczególnie sprawdzać skórę pod biustem.
• Łóżko powinno być dostępne z każdej strony
4. Utrzymanie czystości
Pościel oraz ubrania chorego należy regularnie prać. Nigdy nie zostawiaj wilgotnej pościeli. Wszelkie zabrudzone moczem lub kałem ubrania oraz podkłady trzeba od razu wymienić. Brudna pościel to siedlisko bakterii, które szybko wnikają przez uszkodzoną skórę i wywołują infekcje, a to szybka droga do owrzodzeń oraz odleżyn. Regularnie zmieniaj pieluchomajtki oraz podkłady. Dla osób całkowicie leżących przeznaczone są pieluchomajtki na rzepy (wersja SLIP). Majtki chłonne wciągane (wersja PANTS) przeznaczone są dla osób chodzących.
5. Pielęgnacja profilaktyczna
Dobra kondycja skóry, to klucz do sukcesu.
• MYCIE - Ciało chorego trzeba myć 1 x dziennie, osuszać delikatnie, a następnie balsamować. Wszystkie produkty powinny być łagodne. Jeśli chory nie jest w stanie dojść pod prysznic, to wszystkie zabiegi można wykonać w łóżku. W sklepach medycznych lub aptekach znajduje się bogaty asortyment wszelkiego rodzaju środków higienicznych (pianki do mycia na sucho, rękawice nasączone płynem myjącym, szampony bez spłukiwania, specjalne miski do mycia głowy, czepki do mycia włosów, żel do mycia ciała i włosów itp.).
• NAWILŻANIE - Jeśli chodzi o nawilżanie skóry, to najlepiej wybrać lekkie balsamy oraz kremy. Raczej unikaj oliwek oraz tłustych kremów. Takie produkty zatykają pory i z czasem doprowadzają do przesuszenia. Skóra nie oddycha wtedy prawidłowo.
Produkty: Balsamy Cetaphil, Cerave,Cetaphil emulsja micelarna, Balsam Physiogel
• DEZYNFEKCJA - Skórę należy też przecierać środkiem dezynfekującym, przy czym spirytus salicylowy nie jest najlepszym rozwiązaniem. Może najtańszym, ale nie najlepszym. Z czasem może doprowadzić do podrażnienia skóry i jej wysuszenia. Najlepiej sprawdzają się specjalne płyny typu Pinol lub PC 30V. Skórę najlepiej pryskać przy każdej zmianie pozycji. Nie jest konieczne spryskiwanie całego ciała, ale miejsc najbardziej narażonych (pięty, plecy, łokcie itp.).
• PIELĘGNACJA miejsc intymnych – każdorazowo przy zmianie wkładek lub pieluch skórę trzeba przemyć i zabezpieczyć przed działaniem moczu i kału.
Produkty: Mustela krem do przewijania, Bepanthen maść, Alantan maść, TENA krem myjący, TENA pianka myjąca, TENA krem barierowy, SENI krem ochronny
6. Właściwa pozycja leżąca
Nie bez znaczenia jest, także pozycja w jakiej leży chory.
• Pozycja na plecach - koniecznie podłóż coś pod nogi (łydki), tak aby pięty były w powietrzu. Może to być miękki koc, wałek lub poduszka.
• Pozycja na boku – w zasadzie przypomina pozycję bezpieczną. Górna noga powinna być ugięta oraz oddzielona od nogi dolnej (skóra nie może się stykać). Najlepiej między nogi włożyć poduszkę. Ręka na której leży chory (ta od strony materaca), musi być tak ułożona, aby chory nie leżał bezpośrednio na niej. Łokieć nie powinien być pod ciałem. Ostatnia kwestia to uszy. Chociaż może się to wydawać dziwne, to zmieniając pozycję bezwładnemu choremu, możemy nie zauważyć, iż podwinęliśmy mu ucho. Zawsze sprawdź ręką czy ucho jest prosto.
7. Odżywianie
Jak się okazuje dieta, także odgrywa dużą rolę w profilaktyce odleżyn. Dieta powinna być bogata w białko, witaminy i minerały, a także w błonnik. Ważna jest duża podaż płynów. W aptekach dostępna jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego tzw. drinki. Wybór jest duży. Produkty można dobrać dla osób z zaparciami, niedożywieniem oraz odleżynami.
Produkty przyspieszające gojenie się odleżyn oraz zmian skórnych: OLIMP Arginilan, Cubitan, Protifar,
Jak leczyć odleżyny?
Leczenie odleżyn jest długotrwałe i trudne, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Jeśli zauważysz zmiany na skórze, to niezwłocznie rozpocznij leczenie. Jeśli nie doszło do przerwania ciągłości skóry, to wystarczą kremy oraz częstsza zmiana pozycji. Oczywiście należy znaleźć przyczynę. Często wystarcza zmiana w pielęgnacji. Przeczytaj wszystkie powyższe punkty.
• Produkty łagodzące zaczerwienienia (I etap odleżyn) – Bepanthen maść, Cudocell Max, Pinol, Mustela krem, Maść na odleżyny. W zasadzie nadają się wszelkie produkty stosowane na odparzenia pieluszkowe u dzieci.
• Odleżyna z przerwaną ciągłością skóry – niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem lub farmaceutą. Skórę trzeba zdezynfekować na przykład Octeniseptem, osuszyć i założyć specjalny opatrunek leczniczy. Rodzaj opatrunku zależy od wielkości i głębokości zmiany. Pod żadnym pozorem nie myj rany mydłem. W przypadku ran zainfekowanych opatrunki trzeba zmieniać co 3 dni lub częściej.
• Odleżyny głębokie z martwicą. Udaj się do lekarza. Ranę trzeba oczyścić i leczyć specjalistycznymi opatrunkami (Plastry Granuflex, Hydrocoll).
Skórę wokół rany należy przemywać łagodnymi środkami oraz natłuszczać.
Pielęgnacja chorego leżącego nie jest łatwa. Wymaga systematyczności oraz dużego zaangażowania. Właściwa pielęgnacja i opieka, to jednak podstawa profilaktyki przeciwodleżynowej. Dzięki temu pacjent nie będzie narażony na powikłania i cierpienie.
