Cukrzyca to choroba przewlekła, która dotyka co raz to większą ilość osób. Jednym z powikłań cukrzycy jest zespół stopy cukrzycowej. Jak nie dopuścić do tego powikłania? Jak leczyć stopę cukrzycową?
Stopa cukrzycowa rozwija się zwykle u osób z nieleczoną lub niekontrolowaną cukrzycą. Zgodnie z wytycznymi International Working Group on the Diabetic Foot zespół stopy cukrzycowej, to owrzodzenie, zakażenie i/lub destrukcja tkanek głębokich, zlokalizowane w obrębie kończyn dolnych, poniżej kostek, u pacjenta z cukrzycą, będące wynikiem neuropatii i/lub niedokrwienia [1].
Podwyższony poziom cukru we krwi (hiperglikemia) działa toksycznie na organizm. Efektem utrzymującej się hiperglikemii są zmiany w układzie naczyniowym. Można je podzielić na mikroangiopatie, dotyczące malutkich naczyń oraz makroangiopatie dotyczące dużych naczyń.
Do mikroangiopati zaliczamy:
• retinopatię cukrzycową – uszkodzenie narządu wzroku
• nefropatię cukrzycową – uszkodzenie i niewydolność nerek
• neuropatię cukrzycową – uszkodzenie nerwów obwodowych
Do makroangiopati zaliczamy:
• chorobę niedokrwienną serca
• ostry zawał serca
• choroby naczyniowe mózgu (przejściowy niedowład lub niedokrwienny udar mózgu)
• choroby tętnic obwodowych
• choroba wieńcowa
Patomechanizm powstawania stopy cukrzycowej jest złożony i wynika z wielu czynników. W dużym uproszczeniu stopa cukrzycowa jest wynikiem zaburzenia ukrwienia oraz unerwienia w kończynach dolnych. Duże znaczenie odgrywa tutaj, także postępująca miażdżyca naczyń. Stopa cukrzycowa prowadzi często do amputacji kończyny i zwykle rozwija się wskutek niewiedzy oraz zaniedbań w leczeniu cukrzycy, dlatego warto poszerzyć swoją wiedzę i wiedzieć jak dbać o zdrowie.
Objawy stopy cukrzycowej
W zależności od przyczyny oraz objawów stopę cukrzycową dzielimy na:
• niedokrwienną
• neuropatyczną
• mieszaną
Stopa cukrzycowa niedokrwienna wynika najczęściej z miażdżycy naczyń. Objawem jest sinica skóry, bolesność w ruchu i spoczynku, zgorzel lub martwica. Czucie w stopie niedokrwiennej jest zachowane, stopa jest nieowłosiona oraz chłodna. Ulgę w bólu przynosi opuszczenie nogi w czasie leżenia. Na stopie nie wyczuwa się tętna.
Jak wygląda skóra w stopie niedokrwiennej?
• Skóra jest cienka, sucha, pomarszczona i niedożywiona
• Na skórze zanikają włoski
• Skóra na piętach pęka lub pojawiają się rożne deformacje (wyniosłości)
• Po opuszczeniu kończyn dolnych palce lub całe stopy stają się sine
• Po uniesieniu kończyn powyżej poziomu ciała, skóra staje się blada.
• Na skórze między palcami często rozwija się grzybica
• Wszelkie rany goją się BARDZO powoli
Stopa cukrzycowa neuropatyczna występuje najczęściej. Wynika z zaburzenia unerwienia nie tylko skóry kończyn, ale także mięśni oraz kości. W przeciwieństwie do stopy niedokrwiennej tutaj skóra jest dosyć dobrze odżywiona, rany goją się szybciej, włoski są zachowane, a tętno wyczuwalne, jednak pojawiają się inne zaburzenia, takie jak brak czucia (dotyku, bólu oraz temperatury), niekształcenie stawów, palce młoteczkowate, modzele czy też zmiana kształtu stopy *.
Stopa cukrzycowa mieszana, to najgorsza postać, która wiąże się z dużym ryzykiem powikłań oraz owrzodzeń.
* Osoby cierpiące na cukrzycę (głównie niewyrównaną) mają zaburzone czucie w stopach lub/i zdeformowane stopy. Jakie wiążą się z tym konsekwencje?
- Obuwie przestaje pasować i tworzą się otarcia oraz rany. Chory jednak tego nie zauważa. Nic nie boli więc ignoruje sprawę. Często osoby z cukrzycą cierpią na otyłość i nie są w stanie codziennie sprawdzać jak wygląda ich skóra pod stopami. W efekcie rany się powiększają, dochodzi do infekcji bakteryjnej oraz powstania owrzodzeń.
- Wskutek zmiany kształtu stopy zmienia się siła nacisku i tworzą się modzele. Modzele mogą doprowadzić do uszkodzenia tkanek głębokich oraz owrzodzeń.
- Nieudolne obcinanie paznokci w stopach stwarza ryzyko trudno gojących się ran.
- Uszkodzenie tkanek wskutek grzania stóp blisko kaloryfera. Pamiętamy, że cukrzycy mają zaburzone czucie i mogą nie odczuwać bólu temperatury. To samo dotyczy niskich temperatur, czyli odmrożeń stóp.
- Uszkodzenie tkanek wskutek stosowania na własną rękę preparatów na odciski.
W początkowej fazie chory nie odczuwa w zasadzie żadnych dolegliwości. Nie zdaje sobie sprawy z powagi sytuacji lub objawy przypisuje innym chorobom. Każde, nawet krótkotrwałe przekroczenie poziomu cukru we krwi działa toksycznie na organizm. Leczenie stopy cukrzycowej jest bardzo trudne i często prowadzi do amputacji. Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Podstawą jest dbanie o prawidłowy poziom cukru, czyli wyrównanie cukrzycy (w tym odpowiednia dieta), a także właściwa pielęgnacja skóry stóp. Zachęcamy do regularnych wizyt u lekarza oraz badania poziomu cukru w domu (koniecznie załóż dzienniczek). Podpowiemy jak dbać o stopy, aby uniknąć stopy cukrzycowej. Poniżej 10 zaleceń jak dbać o stopy.
- Codziennie sprawdzaj stan skóry na stopach oraz pod stopami. Jeśli nie umiesz tego zrobić sam, to poproś domownika lub użyj lusterka. Nie zapomnij sprawdzić skóry między palcami.
- Jeśli zauważysz ranę na stopie to niezwłocznie zdezynfekuj ją (nie wodą utlenioną, polecam preparaty z oktenidyną), przykryj JAŁOWYM opatrunkiem i skontaktuj się z lekarzem.
- Jeśli rana jest większa to najlepiej od razu udaj się do najbliższej poradni stopy cukrzycowej. Ośrodków nie jest dużo, ale myślę, że znajdziesz coś blisko swojego miejsca zamieszkania. Listę ośrodków znajdziesz tutaj. https://www.mp.pl/cukrzyca/leczenie/170491,lista-osrodkow-leczenia-zespolu-stopy-cukrzycowej
- Dbaj o właściwe nawilżenie skóry. Mogą to być zwykłe kremy lub balsamy. Na rynku znajdują się także serie dedykowane dla diabetyków (Emolium Diabetix balsam, krem lub żel, krem do stóp Prodiab). Unikaj kremów silnie złuszczających. Optymalne stężenie mocznika to 10%.
- Gimnastyka oraz ćwiczenie stóp celem poprawy ruchomości oraz elastyczności stawów. Pamiętaj, że ćwiczenia są inne dla osób, które mają już rany na skórze.
- Regularnie sprawdzaj czy obuwie, które nosisz nie jest ciasne.
- Dbaj o codzienną higienę stóp oraz dokładnie osuszaj stopy zwracając uwagę na przestrzenie międzypalcowe.
- Nie usuwaj na własną rękę odcisków, modzeli oraz innych zgrubień na stopach. Zgłoś się do podologa.
- Od razu lecz najmniejsze otarcia oraz rany.
- Noś bezuciskowe skarpetki. Na rynku znajdują się specjalne skarpetki dla diabetyków wykonane z przędzy bambusowej lub wełny merynosowej.
- W okresie letnim nie zakładaj butów na gołą stopę. Raczej noś cienkie skarpetki.
Źródła:
[1] International Consensus on the Diabetic Foot and Practical Guidelines on the Management and Prevention of the Diabetic Foot
2007. International Working Group on the Diabetic Foot/Consultative Section of the IDF. Amsterdam, Netherlands, on DVD. Dostępne na: www.idf.org/bookshop.
