Szkarlatyna u dorosłych - rozpoznanie, leczenie i profilaktyka

Dodano dnia 01. Styczeń, 2025

Szkarlatyna u Dorosłych – Objawy, Przyczyny, Leczenie i Powikłania

Szkarlatyna, znana również jako płonica, jest to ostra choroba zakaźna. W artykule przyjrzymy się dokładnie, czym jest płonica, jakie są jej pierwsze objawy szkarlatyny, charakterystyczne objawy szkarlatyny, przyczyny, sposoby leczenia oraz potencjalne powikłania szkarlatyny. Znajdziesz tu również informacje na temat zapobiegania tej chorobie.

Czym jest szkarlatyna (płonica)?

Szkarlatyna często rozwija się na bazie anginy paciorkowcowej, ponieważ oba schorzenia wywoływane są przez paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes). Proces zaczyna się od typowej infekcji gardła, w której bakterie kolonizują błony śluzowe gardła i migdałków, wywołując stan zapalny objawiający się gorączką, bólem gardła, trudnościami w połykaniu oraz obrzękiem migdałków, często pokrytych ropnym nalotem. W niektórych przypadkach bakterie te produkują toksyny erytrogenne, które dostają się do krwiobiegu, wywołując charakterystyczne objawy szkarlatyny

Chociaż głównie na szkarlatynę chorują dzieci (jest to choroba wieku dziecięcego), to mogą chorować także dorośli. Zakażenie u dzieci zwykle przebiega łagodniej niż u dorosłych.

U dorosłych choroba może mieć cięższy przebieg niż u dzieci, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym. Zakażenie u osób z obniżoną odpornością może także wiązać się z szeregiem powikłań. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie szkarlatyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Charakterystyczne objawy szkarlatyny u dorosłych

Typowe objawy szkarlatyny u dorosłych są podobne do tych obserwowanych u dzieci, ale mogą być bardziej subtelne lub nasilone.

Typowe objawy szkarlatyny obejmują szereg charakterystycznych symptomów, które pozwalają na szybsze rozpoznanie choroby. Poniżej przedstawiamy szczegółowe punkty dotyczące tych objawów, które mogą pomóc w diagnozie. Typowe objawy szkarlatyny mogą obejmować zmiany skórne, ból gardła oraz gorączkę, które występują w określonym porządku:

Gorączka – Zwykle wysoka, często powyżej 38,5°C
Ból gardła – Często bardzo silny, może być mylony z anginą paciorkowcową.
Wysypka towarzysząca szkarlatynie – Drobnoplamista i czerwona pojawia się najczęściej na klatce piersiowej, szyi i kończynach. Może przypominać "skórkę pomarańczową".
Język malinowy – Język staje się początkowo biały, a następnie czerwony z widocznymi brodawkami smakowymi.
Objawy ogólne – Złe samopoczucie, bóle mięśni, nudności, czasami wymioty.
Złuszczanie się skóry – W późniejszych etapach choroby może dojść do złuszczania się skóry, szczególnie na dłoniach i stopach.

Poniżej omówimy szczegółowo najbardziej typowe objawy kliniczne szkarlatyny:

Wysypka towarzysząca szkarlatynie (wysypka szkarlatynowa)

Jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów tej choroby. Zwykle pojawia się w ciągu 12–48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, takich jak gorączka i ból gardła. Wysypka szkarlatynowa ma specyficzny wygląd – jest czerwona, drobno grudkowa i ma tendencję do rozprzestrzeniania się na całym ciele, z wyjątkiem okolic wokół ust, które pozostają białe.

Wysypka towarzysząca szkarlatynie zaczyna się najczęściej na klatce piersiowej, a następnie rozprzestrzenia się na brzuch, plecy, ramiona oraz kończyny. Skóra staje się szorstka w dotyku, przypominając papier ścierny. W ciągu kilku dni od pojawienia się wysypki, skóra może zacząć się łuszczyć, zwłaszcza na palcach rąk i stóp. Charakterystycznym objawem jest również zaczerwienienie skóry w fałdach ciała, takich jak pachy, pachwiny i zgięcia kolanowe.

Malinowy język

Malinowy język to jeden z charakterystycznych objawów szkarlatyny. Jest to zmiana w wyglądzie języka, który staje się intensywnie czerwony, przypominający kolor malin. Objaw ten występuje zwykle w początkowej fazie choroby i może towarzyszyć wysypce oraz gorączce. Ten objaw jest szczególnie łatwy do zauważenia, ponieważ język staje się gładki, a brodawki na jego powierzchni są wyraźnie powiększone, co nadaje mu malinowy wygląd.

Powiększone węzły chłonne

W przypadku szkarlatyny węzły chłonne mogą ulec powiększeniu, szczególnie w okolicach szyi. Jest to reakcja organizmu na zakażenie paciorkowcem, gdzie węzły filtrują bakterie i wspomagają odpowiedź immunologiczną. Powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza bolesność w ich obrębie, jest jednym z objawów szkarlatyny, obok gorączki i wysypki.

Złuszczanie się skóry

Złuszczanie się skóry jest jednym z objawów, które mogą wystąpić po ustąpieniu wysypki w szkarlatynie. Zwykle pojawia się kilka dni po zniknięciu wysypki, szczególnie na dłoniach, stopach oraz w okolicach twarzy. Skóra może się łuszczyć, a proces ten może trwać kilka dni lub nawet tygodni. Złuszczanie jest efektem działania toksyn wytwarzanych przez paciorkowce, które powodują uszkodzenie naskórka. Choć jest to częsty objaw, zwykle nie jest groźny i ustępuje samoistnie po zakończeniu leczenia antybiotykiem.

Ból gardła

Ból gardła jest jednym z charakterystycznych objawów szkarlatyny. Towarzyszy mu często zaczerwienienie gardła, obrzęk migdałków, a czasem pojawienie się ropnych nalotów. Ból gardła w szkarlatynie bywa intensywny i może utrudniać przełykanie. Jest to także jeden z pierwszych objawów, który występuje wraz z gorączką i złym samopoczuciem. Leczenie antybiotykiem, takim jak penicylina, skutecznie łagodzi ból gardła oraz hamuje rozwój infekcji, zapobiegając powikłaniom. W celu złagodzenia bólu można stosować dodatkowo środki przeciwbólowe i nawilżające gardło.

Jak dochodzi do zakażenia szkarlatyną u dorosłych?

Należy pamiętać, że to ostra choroba zakaźna. Zakażenie szerzy się głównie drogą kropelkową, co oznacza, że bakterie przenoszą się z jednej osoby na drugą podczas kaszlu, kichania, mówienia czy nawet ścisłego kontaktu z zakażonymi powierzchniami. Osoby zakażone są najbardziej zaraźliwe przez pierwsze kilka dni choroby, zwłaszcza gdy nie są jeszcze leczone antybiotykami. Okres inkubacji szkarlatyny (czas od kontaktu z bakterią do pojawienia się objawów) wynosi zwykle 1–4 dni. W tym czasie bakterie namnażają się w gardle i migdałkach.

Choroba może również rozprzestrzeniać się przez kontakt z zakażonymi przedmiotami, np. ręcznikami, naczyniami lub pościelą. Ważnym aspektem jest to, że osoby z szkarlatyną mogą być zakaźne jeszcze przez około 24 godziny po rozpoczęciu leczenia antybiotykami, a bez leczenia mogą pozostawać zakaźne przez kilka dni do nawet tygodnia.

Dorośli są bardziej narażeni na zakażenie, jeśli przebywają w miejscach o dużym zagęszczeniu ludzi, takich jak szkoły, przedszkola czy szpitale.

Izolacja chorych na szkarlatynę

Izolacja chorych na szkarlatynę jest ważnym środkiem zapobiegawczym, ponieważ choroba jest zakaźna i przenosi się drogą kropelkową. Pacjenci z szkarlatyną powinni być izolowani od innych, szczególnie w pierwszych dniach choroby, kiedy są najbardziej zakaźni. Izolacja chorych polega na unikaniu kontaktu z osobami zdrowymi, zwłaszcza dziećmi i osobami o obniżonej odporności, do momentu zakończenia leczenia antybiotykiem i ustąpienia objawów. Zwykle po 24 godzinach od rozpoczęcia leczenia antybiotykiem pacjent przestaje być zakaźny.

Szkarlatyna a inne infekcje - jak je odróżnić?

Szkarlatynę łatwo pomylić z innymi chorobami, które mają podobne objawy, szczególnie w początkowej fazie. Może być mylona z anginą paciorkowcową, ponieważ obie choroby wywołują gorączkę, ból gardła i powiększenie migdałków, ale w szkarlatynie pojawia się charakterystyczna wysypka, język malinowy i rumień wokół ust. Z kolei odra, różyczka czy mononukleoza również mogą wywołać gorączkę i wysypkę, jednak ta w szkarlatynie jest szorstka, a w innych chorobach często jest bardziej plamista lub grudkowa. Grypa może dawać podobne objawy ogólnoustrojowe, ale również brak w niej typowych zmian skórnych. Zespół Kawasakiego, który może powodować "malinowy język" i wysypkę, różni się od szkarlatyny tym, że dotyczy głównie dzieci i prowadzi do powikłań sercowych, których szkarlatyna nie wywołuje.

Szkarlatyna, choć przypomina wiele innych infekcji dróg oddechowych, ma kilka charakterystycznych cech, które pozwalają ją odróżnić.

Cecha	Szkarlatyna	Angina	Odra	Grypa
Etiologia	Bakterie paciorkowce	Bakterie paciorkowce	Wirus odry	wirus grypy
Ból gardła	Silny, z trudnościami w połykaniu	Bardzo silny z powiększeniem migdałków	Rzadko	Umiarkowany
Wysypka	Drobna, szorstka, piaskowa	Brak	Plamisto-grudkowa,najpierw za uszami potem całe ciało	Brak
Język	Malinowy z wyraźnymi brodawkami	Może być czerwony, ale nie malinowy	Normalny lub białawy	Normalny. czasem suchy
Zaczerwienienie skóry	Rumień z bladością wokół ust	Brak	Zaczerwienienie twarzy	Brak
Powiększenie węzłów chłonnych	Często	Często	Rzadko	Czasami
Inne objawy	Nudności, bóle brzucha i głowy	Ropna wydzielina migdałków	Kaszel, katar, światłowstręt	Katar, kaszel, bóle mięśni
Leczenie	Antybiotyki	Antybiotyki	Objawowe	Objawowe
Gorączka	Wysoka	Wysoka	Umiarkowana	Wysoka

Zakażenie u dorosłych - rozpoznanie szkarlatyny u dorosłych

Diagnoza szkarlatyny

Rozpoznanie szkarlatyny opiera się na analizie objawów klinicznych oraz wynikach badań laboratoryjnych. Lekarz zazwyczaj rozpoczyna diagnozę od oceny charakterystycznych symptomów, takich jak wysypka, ból gardła, gorączka oraz malinowy język. Na podstawie tych objawów oraz wywiadu z pacjentem, lekarz może podejrzewać szkarlatynę.

Potwierdzenie rozpoznania często wymaga wykonania testów laboratoryjnych, takich jak posiew z gardła w celu wykrycia obecności paciorkowców grupy A, które są odpowiedzialne za wywołanie choroby. W niektórych przypadkach wykonuje się również testy serologiczne, aby określić obecność przeciwciał przeciwko paciorkowcom.

Wczesne rozpoznanie szkarlatyny jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom, dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w przypadku podejrzenia tej choroby.

Leczenie szkarlatyny antybiotykiem

Antybiotykoterapia to podstawa leczenia płonicy. Pomaga zwalczyć bakterie i zapobiec powikłaniom. Najczęściej stosowane antybiotyki na szkarlatynę, to:

Penicylina – Lek pierwszego wyboru w leczeniu szkarlatyny.
Amoksycylina – Alternatywa dla penicyliny.
Antybiotyki makrolidowe – Stosowane u osób uczulonych na penicylinę.

Leczenie szkarlatyny antybiotykiem jest kluczowe dla skutecznego zwalczania infekcji wywołanej przez paciorkowce grupy A. Wczesne leczenie szkarlatyny antybiotykiem pomaga zmniejszyć ryzyko powikłań, takich jak zapalenie stawów czy uszkodzenie serca.

Ważne jest, aby leczenie szkarlatyny antybiotykiem było prowadzone zgodnie z zaleceniami lekarza, aby zapobiec nawrotom choroby. Przestrzeganie zaleceń dotyczących leczenia szkarlatyny antybiotykiem jest kluczowe, aby zapewnić pełne wyleczenie i uniknąć powikłań.

Leczenie antybiotykiem trwa zwykle do 10 dni.

Oprócz antybiotykoterapii ważne jest leczenie objawowe (wspomagające) takie jak:

Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe

Paracetamol lub ibuprofen: Stosowane w celu obniżenia gorączki i złagodzenia bólu gardła oraz bólów mięśniowych. Należy pamiętać, że ibuprofen nie jest zalecany w przypadku zakażeń bakteryjnych, jeśli pacjent ma skłonności do wystąpienia problemów z nerkami.
Płukanie gardła: W przypadku bólu gardła pomocne mogą być płukanki z solą fizjologiczną lub preparaty nawilżające, które łagodzą ból i podrażnienia. Można zastosować także leki na ból gardła.

Nawodnienie

Pacjenci, szczególnie dzieci, powinny pić dużo płynów, aby zapobiec odwodnieniu spowodowanemu gorączką i wysypką. Woda, herbata, elektrolity, zupy – to wszystko może pomóc w utrzymaniu odpowiedniego nawodnienia organizmu.

Powikłania nieleczonej szkarlatyny u dorosłych - na co zwrócić uwagę?

Nieleczona szkarlatyna może prowadzić do groźnych powikłań, zarówno w postaci ostrych stanów, jak i późniejszych problemów zdrowotnych wynikających z autoimmunologicznej odpowiedzi organizmu na infekcję paciorkowcową. Oto najczęstsze powikłania:

Powikłania ropne (lokalne)

Zapalenie ucha środkowego – infekcja może rozprzestrzenić się do ucha, powodując ból, gorączkę i problemy ze słuchem.

Zapalenie zatok przynosowych – rozwijające się w wyniku infekcji paciorkowcowej.

Ropień okołomigdałkowy – bolesny stan, w którym wokół migdałków gromadzi się ropa, utrudniając przełykanie i oddychanie.

Powikłania zapalne (ogólnoustrojowe)

Gorączka reumatyczna – autoimmunologiczna reakcja organizmu, która może prowadzić do zapalenia stawów, uszkodzenia serca (zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego) i problemów neurologicznych (pląsawica Sydenhama).

Kłębuszkowe zapalenie nerek – spowodowane uszkodzeniem nerek przez reakcję immunologiczną na toksyny paciorkowcowe. Objawia się krwiomoczem, białkomoczem i nadciśnieniem.

Powikłania toksyczne

Zespół wstrząsu toksycznego (TSS) – rzadkie, ale bardzo groźne powikłanie, wynikające z działania toksyn bakteryjnych, prowadzące do niewydolności narządowej.

Sepsa – ogólnoustrojowa reakcja zapalna w odpowiedzi na infekcję, mogąca zagrażać życiu.

Długotrwałe problemy zdrowotne

Przewlekłe zapalenie stawów – wynikające z gorączki reumatycznej.

Trwałe uszkodzenie serca – np. zwężenie zastawek serca (choroba reumatyczna serca).

Dorośli są bardziej narażeni na rozwój powikłań szkarlatyny, dlatego tak ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza.

Profilaktyka szkarlatyny - jak uniknąć zakażenia?

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia szkarlatyną, należy stosować się do kilku prostych zasad:

Oto najważniejsze zasady profilaktyki:

Higiena osobista

Częste mycie rąk wodą z mydłem, szczególnie po kontakcie z osobą chorą lub jej przedmiotami.

Unikanie dotykania twarzy, zwłaszcza ust, nosa i oczu, aby ograniczyć wprowadzenie bakterii do organizmu.

Izolacja chorych

Osoby chore na szkarlatynę powinny być izolowane od innych przez co najmniej 24 godziny od rozpoczęcia leczenia antybiotykiem.

W placówkach takich jak szkoły czy przedszkola należy powiadomić o zachorowaniu i wprowadzić środki zapobiegawcze.

Dezynfekcja otoczenia

Regularne czyszczenie i dezynfekowanie powierzchni dotykanych przez chorych, np. zabawek, klamek czy naczyń.

Częste wietrzenie pomieszczeń, aby zmniejszyć ryzyko przenoszenia bakterii drogą kropelkową.

Unikanie kontaktu z chorymi

Unikanie bliskiego kontaktu z osobami, u których podejrzewa się szkarlatynę, np. poprzez nieużywanie wspólnych przedmiotów codziennego użytku.

Zdrowy tryb życia

Wspieranie układu odpornościowego poprzez zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednią ilość snu.

Szybkie leczenie zakażeń gardła

W przypadku bólu gardła i gorączki należy zgłosić się do lekarza, aby odpowiednio wcześnie zdiagnozować ewentualną infekcję paciorkowcową i uniknąć jej powikłań.

Dzięki przestrzeganiu powyższych zasad można znacznie ograniczyć ryzyko zachorowania na szkarlatynę oraz jej rozprzestrzenianie się w środowisku.

Szkarlatyna w ciąży - czy jest niebezpieczna?

Płonica w ciąży może budzić niepokój, ale przy odpowiednim leczeniu ryzyko powikłań jest niskie. Jeśli ciężarna zachoruje na płonicę, konieczne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia antybiotykiem, aby uniknąć powikłań takich jak infekcje wewnątrzmaciczne.

Na ogół szkarlatyna nie jest bezpośrednio zagrożeniem dla płodu, ale nieleczona infekcja może prowadzić do powikłań, takich jak gorączka reumatyczna czy zapalenie nerek, które mogą mieć wpływ na zdrowie matki i pośrednio na dziecko.

Ryzyko dla matki i płodu

Matka:

Nieleczona szkarlatyna może prowadzić do powikłań, takich jak gorączka reumatyczna, zapalenie stawów, zapalenie nerek (kłębuszkowe zapalenie nerek) czy sepsa.
Wysoka gorączka w ciąży może wywołać skurcze macicy, zwiększając ryzyko przedwczesnego porodu.

Płód:

Bezpośrednia infekcja płodu jest rzadka, ale istnieje ryzyko niedotlenienia lub zahamowania wzrostu płodu, szczególnie jeśli infekcja powoduje poważne powikłania u matki.
W pierwszym trymestrze szkarlatyna rzadko prowadzi do wad rozwojowych, ale każda infekcja gorączkowa w tym okresie wymaga szczególnej uwagi.

Szczepienie przeciw szkarlatynie

Obecnie nie istnieje szczepionka przeciw szkarlatynie, chorobie wywoływanej przez bakterie paciorkowca grupy A (Streptococcus pyogenes). Mimo że szkarlatyna może powodować poważne powikłania, skuteczne leczenie antybiotykami, zwłaszcza penicyliną, sprawia, że opracowanie szczepionki nie było dotąd priorytetem. Trwają jednak badania nad szczepionkami przeciw paciorkowcom grupy A, które mogłyby zapobiegać nie tylko szkarlatynie, ale także innym infekcjom wywoływanym przez te bakterie.