Żelazo – mikroelement, pierwiastek śladowy, pełniący szereg bardzo ważnych funkcji w naszym organizmie. Zarówno nadmiar jak i niedobór żelaza może prowadzić do poważnych dysfunkcji zagrażających zdrowiu, a nawet życiu człowieka. Żelazo należy do mikroelementów, ponieważ dziennie zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest małe.
Główna pula żelaza w naszym organizmie znajduje się w erytrocytach, a konkretnie w przenoszącej tlen hemoglobinie. Hemoglobina przenosi tlen z płuc do tkanek.
Zapotrzebowanie na żelazo nie jest jednakowe u każdego. Zależy ono od wieku, płci oraz ogólnego stanu zdrowia. Dziennie tracimy około 1-2 mg żelaza. Straty te są wyrównywane poprzez żelazo dostarczone z pokarmem.
- Po 50 roku życia zapotrzebowanie na żelazo jest takie samo zarówno u kobiet jak
i u mężczyzn. Tak samo u dzieci do 9 roku życia.
- Między 10 – 50 rokiem życia zapotrzebowanie na żelazo u kobiet jest wyższe.
- Zapotrzebowanie na żelazo po 50 roku życia jest takie jak u 4-9 letnich dzieci. Nie można więc powiedzieć, że zapotrzebowanie na żelazo rośnie wraz z wiekiem.
- Największe zapotrzebowanie na żelazo mają kobiety w ciąży
Przyczyny niedoboru żelaza
- Nieodpowiednia dieta. Stosowanie radykalnych diet odchudzających lub wegetariańskich oraz wegańskich. Wegetarianie powinni przyjmować 2 razy większą dawkę żelaza.
- Znaczna utrata krwi (przyczyna najczęstsza) – utrata krwi w czasie menstruacji, krwawienie z przewodu pokarmowego, dróg moczowych, hemoroidów, układu oddechowego oraz z mięśniaków macicy.
Utrata krwi w czasie urazów.
- Okresy zwiększonego zapotrzebowania na żelazo: karmienie piersią, ciąża – II oraz III trymestr, okres intensywnego wzrostu
- Zaburzenie wchłaniania żelaza w przebiegu chorób: celiakia, zapalenie żołądka
- Przewlekłe biegunki
- Dieta bogata w składniki ograniczające wchłanianie żelaza (fosforany, szczawiany, tanina, wapń i cynk)
Objawy niedoboru żelaza
✗ Bladość powłok ciała (śluzówki jamy ustnej i gardła, płytek paznokci, spojówek, warg)
Nie jest to objaw jednoznaczny i nie zawsze występuje. Bladość skóry może pojawić
się także w przebiegu innych chorób niezwiązanych z niedoborem żelaza.
✗ Wczesne siwienie włosów oraz ich kruchość i zmatowienie, zapalenie błony śluzowej języka oraz pękanie kącików warg
✗ Łamliwość oraz wklęsłość paznokci
✗ Duszność oraz kołatanie serca najpierw po wysiłku, a następnie także w spoczynku
✗ Omdlenia i utrata przytomności przy gwałtownym spadku poziomu żelaza
✗ Osłabienie, senność, spadek koncentracji
✗ Utrata apetytu
✗ Bóle i zawroty głowy
✗ Polineuropatia czuciowo – ruchowa
✗ Zmiany na dnie oka
✗ Zaburzenia cyklu miesiączkowego oraz spadek libido
✗ Spadek odporności
✗ Suchość skóry
✗ Przedwczesny poród oraz niska masa urodzeniowa noworodka jako skutek niedoboru żelaza u kobiety ciężarnej
Należy pamiętać, iż niedokrwistość może wynikać nie tylko z niedoboru żelaza, ale także witamin B6, B12 oraz kwasu foliowego.
Jaka forma żelaza wchłania się najlepiej?
Wchłanianie żelaza z produktów mięsnych to około 25 - 50%. Dla porównania z produktów roślinnych – 1 – 10 %.
Jeśli chodzi o formy żelaza w suplementach i lekach, to najlepiej wchłaniają się chelaty (dwuglicyniany żelaza). Najsłabiej wchłanialne są fumarany i siarczany żelaza.
Zmniejszenie wchłaniania żelaza.
Wchłanianie żelaza zmniejszają:
- środki zobojętniające kwas solny (uwaga na inhibitory pompy protonowej, czyli leki typu Ortanol, Controloc, Bioprazol)
- związki kompleksujące zawarte w kawie, herbacie, mleku i warzywach
- cynk oraz wapń
- Inne leki (antybiotyki, leki stosowane w leczeniu niedoczynności tarczycy)
Żelazo podajemy 2-4 godzin po preparatach zmniejszających jego wchłanianie.
Zwiększenie wchłaniania żelaza
- Wchłanianie żelaza zwiększa witamina C w dawce powyżej 200mg
Warto żelazo podawać razem z witaminą C (jako dodatkowa suplementacja w tabletkach lub popijać żelazo sokiem bogatym w witaminę C).
- Witamina B12
- Kwasy organiczne zawarte w owocach
Leczenie
Leczenie powinno obejmować nie tylko suplementację żelaza, ale także wyeliminowanie przyczyn jego niedoboru. Nie można na własną rękę podejmować leczenia anemii.
Przeciwwskazania do podawania żelaza:
- Niedokrwistość niespowodowana brakiem żelaza
- Objawy przeciążenia organizmu żelazem (powtarzane transfuzje krwi )
- Przewlekłe zapalenie trzustki
- Marskość wątroby
- Choroby rozrostowe (białaczka, chłoniak, szpiczak)
- Zaawansowana próchnica zębów
Najważniejsze wskazówki:
✔ Żelazo ZWYKLE przyjmujemy na czczo (należy czytać ulotki – Żelazo firmy SOLGAR przyjmujemy w trakcie posiłku)
✔ W czasie przyjmowania żelaza mogą wystąpić: zaparcia nudności, metaliczny smak
w ustach oraz czarne zabarwienia stolca
✔ Jeśli przyjmujemy jakiekolwiek leki, żelazo należy przyjmować 4 godziny po tych lekach
✔ Należy pamiętać o interakcjach z żywnością (kawą, mlekiem i herbatą)
✔ Na czas przyjmowania żelaza lepiej odstawić suplementy witaminowe i minerały. Mogą one ograniczać wchłanianie żelaza (szczególnie wapń i cynk)
✔ Warto wybierać preparaty zawierające jednocześnie żelazo oraz witaminę C
✔ Żelazo należy przyjmować przez okres 2-3 miesięcy. Nawet w przypadku poprawy samopoczucia. Po 7 – 10 dniach poprawia się poziom żelaza we krwi, ale poprawa hematokrytu następuję dopiero po 8 tygodniach. Należy wyjaśnić pacjentowi, iż konieczna jest dalsza suplementacja.
Dieta bogata w żelazo
Produkty bogate w żelazo: chude, czerwone mięso, chude wędliny, wątroba, żółtka jaj, kakao, soja, biała fasola, morele, otręby pszenne
POLECANE PRODUKTY: SOLGAR Żelazo, Szelazo SR, OLIMP Chela Ferr
Preparaty z żelaza: link
