Jak wiadomo, terapia onkologiczna polega na niszczeniu komórek nowotworowych. Niestety w czasie chemio czy radioterapii zabijane są, także zdrowe komórki, co bardzo osłabia organizm i prowadzi do wielu działań niepożądanych. Jednym z wielu niepożądanych efektów są zmiany skórne. Jak leczyć stan zapalny po radio i chemioterapii? Jak dbać o wrażliwą skórę w czasie terapii?
Zarówno radio jak i chemioterapia mogą negatywnie wpływać na stan skóry chorego. Wskutek napromieniowania, stosowania leków cytostatycznych oraz osłabienia odporności skóra chorego może być nadmiernie przesuszona, wrażliwa, a nawet bolesna. W zależności od rodzaju terapii zmiany będą miały nieco inny charakter.
Skóra w czasie radioterapii
Efektem ubocznym radioterapii jest zwykle popromienne zapalenie skóry. Pojawia się ono zwykle w przeciągu 24 godzin od naświetlania i dotyczy około 95 % pacjentów. Jak objawia się popromienne zapalenie skóry? Wyróżniamy objawy wczesne oraz późne. Wczesne pojawiają się w przeciągu kilku dni, późne nawet po kilku miesiącach.
Do podstawowych objawów wczesnych należą:
• suche złuszczanie się naskórka
• mokre złuszczanie się naskórka – wysięk
• świąd, pieczenie lub/ i ból
• zaczerwienienie skóry w miejscu naświetlania
Do podstawowych objawów późnych należą:
• utrata elastyczności skóry
• pogrubienie skóry
• zwłóknienia
• obrzęki
• uszkodzenia nerwów oraz naczyń (zmiany nieodwracalne)
Odpowiednia pielęgnacja skóry w czasie terapii jest bardzo ważna i powinna rozpocząć się już pierwszego dnia. Nie można stosować przypadkowych kosmetyków. Skóra pacjenta onkologicznego jest bardzo wrażliwa i często toczy się w niej bolesny stan zapalny. Zaniedbanie pielęgnacji może doprowadzić do przerwania ciągłości skóry, a to już szybka droga do nadkażenia bakteryjnego. Kolejnym etapem jest infekcja, a na końcu martwica skóry.
Jakie produkty do pielęgnacji wybierać?
Przede wszystkim powinny to być specjalne preparaty dedykowane dla skóry pacjentów onkologicznych. Jeśli nie ma możliwości zakupu takich kosmetyków, to należy pamiętać o poniższych zasadach:
• pielęgnacja powinna być kompleksowa (płyny do mycia lub kąpieli oraz balsamy lub kremy do ciała)
• kosmetyki nie mogą zawierać lanoliny, alkoholu, środków zapachowych oraz SLS
• do mycia nie stosować mydła, które stopniowo wysusza skórę
• produktu muszą mieć neutralne pH
Codzienna pielęgnacja krok po kroku
1. Umycie ciała odpowiednim płynem lub żelem. Powinien to być prysznic pod lekkim strumieniem niegorącej wody. Kiedyś nie zalecano moczenia skóry po napromieniowaniu. Obecnie wiadomo, iż odpowiednia higiena znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju stanu zapalnego skóry.
2. Osuszenie (nie pocieranie) skóry – najlepiej jednorazowymi ręcznikami lub bardzo delikatnym ręcznikiem.
3. Nałożenie balsamu na całe ciało.
4. Nałożenie kremu specjalistycznego na podrażnione miejsca. Najlepsze będą kremy z łagodzącym d-panthenolem (Alantan, Bepanthen)
Czego unikać w czasie terapii onkologicznej?
• Odwodnienia – odwodnienie nie tylko osłabia organizm, ale także pogłębia przesuszenie skóry.
• Przegrzania – należy unikać: ekspozycji na słońce, gorących kąpieli, zbyt ciepłych ubrań, termoforów oraz poduszek elektrycznych.
• Otarć – zaleca się noszenie lekkich ubrań wykonanych z naturalnych surowców.
• Golenia miejsc poddawanych napromieniowaniu.
• Kąpieli w wannie – lepszym wyborem będzie prysznic.
• Drapania skóry mimo świądu – drapanie zwiększa ryzyko rozwoju infekcji.
Jeśli na skórze pojawi się wysięk, należy niezwłocznie udać się do lekarza!
Jak leczyć uszkodzoną skórę?
Wszystko zależy od stopnia zaawansowania zmian.
1. Skóra przesuszona oraz zaczerwieniona (słaby odczyn popromienny) – kremy i balsamy nawilżające oraz kremy łagodzące z d-panthenolem, kwasem foliowym czy też nagietkiem.
Preparaty: Alantan, Bepanthen, Maść nagietkowa, Nagietex maść
2. Skóra z ryzykiem rozwoju infekcji – preparaty z oktenidyną (Octenilin żel, Octenisept spray)
3. Wysięk oraz owrzodzenia – konieczna wizyta u lekarza. Można stosować preparaty jak wyżej oraz specjalistyczne plastry z solami srebra. Jeśli rozwinęła się infekcja bakteryjna lekarz zaleci stosowanie maści z antybiotykiem.
4. Zaawansowana martwica – konieczna wizyta u lekarza i prawdopodobnie wykonanie zabiegu chirurgicznego.
Skóra w czasie i po chemioterapii
Chemioterapia też zwykle doprowadza do uciążliwych zmian skórnych. Dolegliwości obejmują zwykle:
• wysypkę
• suchość i świąd skóry
• stan zapalny skóry
• rogowacenie okołomieszkowe
• zespół ręka – stopa
Co to jest zespół ręka – stopa ?
Jest to zespół objawów skórnych obejmujących skórę stóp oraz dłoni w wyniku podania leków cytostatycznych. Podstawowymi objawami są rumień, suchość, rogowacenie skóry oraz mrowienie i zaburzenia czucia w obrębie stóp i dłoni.
Jak leczyć skórę w zespole ręka – stopa?
Tutaj, także wszystko zależy od stopnia nasilenia zmian.
1. Tylko suchość i pękanie skóry – kremy i nawilżające balsamy z mocznikiem.
2. Drobne pęknięcia oraz rany – preparaty z oktenidyną.
3. Silne zaczerwienienie, rany, mrowienie oraz brak czucia – pilna konsultacja lekarska.
Czego należy unikać?
• Stosowania mechanicznych tarek oraz peelingów do stóp
• Moczenia stóp w gorącej wodzie
• Noszenia nieodpowiedniego obuwia
• Noszenia zbyt uciskowych skarpetek
• Bezpośredniego kontaktu skóry rąk z detergentami i środkami chemicznymi
Preparaty dedykowane dla skóry pacjentów onkologicznych:
• BIODERMA CICABIO RESTOR
• PHARMACERIS – X XRAY LIPOSUBTILIUM
• OCTENICARE krem
• RADIOXAR krem
• ONCOYA
• AQUASTOP RADIOTERAPIA