Żywienie dojelitowe jest niezbędne u pacjentów, którzy nie są w stanie pobierać pokarmu drogą doustną (z różnych powodów). Pacjentami poradni żywieniowych są zwykle osoby chorujące na nowotwory, ludzie niepełnosprawni, po zabiegach operacyjnych, po urazach OUN, niemowlęta lub osoby starsze niewymagające hospitalizacji. Żywienie dojelitowe przeprowadza się w warunkach domowych. Decyzję o włączeniu żywienia dojelitowego podejmuje lekarz. Według aktualnych wytycznych żywienie dojelitowe rozpoczyna się w przypadku pacjentów:
- z zagrażającym niedożywieniem
- nieprzyjmujących pokarmów od 7 dni (pomimo braku cech niedożywienia)
- z wysokim ryzykiem niedożywienia
Należy podkreślić, iż żywienie dojelitowe można rozpocząć tylko u pacjentów, którzy mają zachowane prawidłowe funkcje przewodu pokarmowego.
Jakie są przeciwwskazania do żywienia dojelitowego?
- Biegunki
- Zaburzenia wchłaniania
- Niedrożność przewodu pokarmowego
- Ostre stany zapalne w obrębie jamy brzusznej
- Wstrząs
- Uraz wielonarządowy
- Atonia żołądka i jelit
- Brak zgody pacjenta na tego typu żywienie
Rodzaje żywienia dojelitowego
Żywienie dojelitowe można podzielić na krótkotrwałe (od kilku dni do 8 tygodni) oraz długotrwałe (od 8 tygodni do wielu lat). W zależności od czasu trwania pokarm podaje się różnymi drogami.
|
Czas trwania
|
Dostęp
|
|
Do 8 tygodni
|
-
Sonda nosowo – żołądkowa
-
Sonda nosowo - jelitowa
|
|
Od 8 tygodni
|
|
Kto zakłada sondę oraz dostęp PEG?
O ile zgłębnik (sondę) nosowo – żołądkową lub nosowo – jelitową może założyć lekarz lub wykwalifikowana pielęgniarka w domu pacjenta, o tyle dostęp PEG zakłada się tylko w warunkach szpitalnych w czasie krótkotrwałego znieczulenia ogólnego.
Jaki pokarm można podać przez sondę?
Teoretycznie przez sondę można podać każdy dokładnie zmiksowany i rzadki pokarm, a także płyny oraz płynne leki, jednak najbardziej wskazanym pokarmem jest tak zwana dieta przemysłowa, czyli specjalnie opracowane, gotowe mieszanki żywieniowe, które można otrzymać z poradni żywieniowej lub zakupić samemu w aptece. Gotowe mieszanki podaje się przy pomocy zestawu grawitacyjnego. Ustala się szybkość podania i zostawia do opróżnienia. Ponieważ pokarm jest dozowany kroplami, całość przypomina podanie kroplówki. Pomimo tego, iż podanie gotowej mieszanki jest czasochłonne (trwa od kilku do kilkunastu godzin), to w porównaniu do wstrzyknięcia zmiksowanego pokarmu do sondy posiada wiele zalet.
Zalety podania gotowych mieszanek:
- Łatwość podania i oszczędność czasu dla osoby podającej pokarmem
- Większy komfort dla osoby chorej (pacjent może być leżący lub siedzący, a pokarm sam będzie dozowany do żołądka)
- O wiele mniejsze ryzyko zwrócenia pokarmu przez chorego
- Mieszanki są dokładnie zbilansowane pod względem kalorii oraz substancji odżywczych
Jakie problemy mogą się pojawić w przypadku karmienia przez sondę?
1. Chory wymiotuje pokarmem od razu po jego podaniu
Pokarm powinien być podawany przez sondę bardzo powoli. Pojedyncze karmienie strzykawką powinno trwać około 20-30 minut, a podanie gotowej mieszanki nawet kilka godzin. Prawdopodobnie pokarm został podany za szybko. Jeśli chory zwraca pokarm podawany strzykawką, to należy przejść na podawanie gotowej mieszanki przy pomocy zestawu grawitacyjnego. Dodatkowo wskazane jest aby pokarm podawać w pozycji półsiedzącej i po zakończeniu karmienia jeszcze przez 30 minut pozostać w tej pozycji.
2. Rurka z sondy jest niedrożna
Po każdym karmieniu należy rurkę przepłukać wstrzykując niewielką ilość wody. Jeśli z czasem rurka nie nadaje się do użytku, to należy ją wymienić na nową.
3. Chory ma biegunki
Na początku karmienia mogą się pojawić niewielkie biegunki. Przewód pokarmowy musi się przyzwyczaić do nowej metody podawania pokarmu. Należy jednak pamiętać, iż powtarzające się biegunki są przeciwwskazaniem do założenia sondy. Jeśli biegunki się powtarzają lub trwają długo trzeba o tym poinformować lekarza prowadzącego.
4. Chory ma wysuszoną śluzówkę jamy ustnej
Pacjenci z założoną sondą mają często cały czas otwartą buzię. To powoduje, iż błona śluzowa ulega przesuszeniu, a to z kolei sprzyja nie tylko pękaniu ust i języka, ale także licznym infekcjom grzybiczym jamy ustnej.
Aby przynieść ulgę oraz zapobiegać powikłaniom można:
- Codziennie nawilżać usta przy pomocy pomadek lub balsamów. Można czasami zmoczyć usta chorego wodą, ale niezbyt często. Nadmierne moczenie ust przyniesie bowiem efekt odwrotny (Oeparol pomadka, Avene Cicalfate balsam, Bioderma Atoderm balsam do ust)
- Kilka razy w ciągu dnia spryskać jamę ustną oraz język specjalnymi nawilżającymi sprayami (Glosal, Fiorda spray, Sunstar Gum Hydral spray, Kserostemin)
- Raz dziennie zastosować w jamie ustnej spray antybakteryjny lub/i przeciwgrzybiczy np. Octenisept, Octedin itp.
- Od razu leczyć pojawiające się afty/ pleśniawki (Septoral Med żel, Dentosept A, Aftin)
5. Chory ma wysuszoną oraz zaczerwienioną śluzówkę w nosie
Przyleganie sondy do śluzówki nosa wiąże się z ryzykiem wysuszenia oraz uszkodzenia błony śluzowej (podrażnienia, odleżyny). Aby tego uniknąć, można raz w tygodniu zastosować maści do nosa (Hysan maść, Rhinopanteina maść). Maści należy smarować szczególnie w miejscach gdzie sonda przylega. Można w tym celu delikatnie sondę przesunąć, posmarować śluzówkę i odłożyć sondę na miejsce.
6. Pacjent karmiony sondą ma zaparcia
Mniejsza aktywność fizyczna oraz podaż wody w czasie karmienia sondą sprzyja zaparciom. Chorym należy codziennie podawać dodatkowo przez sondę wodę. Służą do tego specjalne strzykawki o pojemności 50 – 100 ml. Wodę podajemy w bardzo powolnych wstrzyknięciach. Istnieją, także specjalne mieszanki Multi Fibre przeznaczone dla osób z zaparciami. Zawierają one o wiele więcej błonnika, który reguluje pracę jelit.
7. Zgłębnik wysunął się lub zmienił miejsce
Przed każdym podaniem pokarmu, leków czy też płynów należy sprawdzić umiejscowienie zgłębnika. Zgłębnik mógł wysunąć się z żołądka i wtedy bezwzględnie nie wolno niczego podać przez sondę. Jak sprawdzić czy sonda znajduje się w żołądku? Należy przy pomocy strzykawki odessać niewielką ilość wydzieliny oraz osłuchać lewe nadbrzusze przy pomocy stetoskopu. Szczegółowego szkolenia udzieli wykwalifikowana pielęgniarka lub lekarz.
Jak podawać leki przez sondę?
Nie należy jednocześnie podawać pokarmu oraz leków. Leki podaje się około 15 – 30 minut przed podaniem żywności. Jeśli pacjent już ma włączony pokarm, to należy przerwać karmienie, odczekać około 15-30 minut i dopiero wtedy podać leki.
Czy karmienie dojelitowe jest refundowane z NFZ?
Pacjent do żywienia zostaje zakwalifikowany przez szpital lub poradnię żywieniową. Aby zostać objętym programem żywienia dojelitowego w domu, należy pacjenta zarejestrować w poradni żywieniowej. Wykaz poradni można znaleźć na stronach internetowych. Warto, także zapytać lekarza pierwszego kontaktu.
NFZ refunduje całą opiekę żywieniową (wizyty lekarza, pielęgniarki, sprzęt oraz pokarm). Niestety ilość miejsc jest ograniczona co wiąże się z długim czasem oczekiwania. Pod uwagę brane są warunki bytowe pacjenta, wiek oraz stopień zaawansowania choroby.
